Απόψε η ομιλία θα είναι δογματική· θα μιλήσουμε πάνω σε ένα δόγμα της πίστεως. Τι θα πή δόγμα; Δόγμα είναι αυτό που διδάσκει η Εκκλησία μας και πρέπει να το πιστεύουμε και να το παραδεχώμεθα ως απόλυτη αλήθεια. Τι διδάσκει η Εκκλησία μας; Πολλά πράγματα.
Διδάσκει ―καί ο Χριστιανός πρέπει να ξέρη― τι είναι ο κόσμος, τι είναι ο άνθρωπος, τι είναι το σώμα και τι η ψυχή, τι είναι άγγελοι και αρχάγγελοι, τι είναι αγία Τριάς, τι είναι Θεός Πατήρ, τι είναι Υιός, τι είναι Πνεύμα άγιο, τι είναι παράδεισος και τι κόλασις, τι είναι Εκκλησία, τι είναι τα μυστήρια, τι είναι η βάπτισις, ο γάμος, η θεία ευχαριστία κ.τ.λ.. Όλα αυτά είναι μαθήματα, που πρέπει να τα ξέρη.
Δυστυχώς υπάρχει μεγάλη άγνοια. Οι Χριστιανοί ούτε το αλφαβητάριο της πίστεως δεν ξέρουνε. Και όχι μόνο οι αγράμματοι αλλά και αυτοί οι τάχα επιστήμονες. Ξέρουν πολλά άλλα πράγματα, αλλά από τη θρησκεία μας έχουν μεσάνυχτα. Και πως να ξέρουν, όταν στην εκκλησία δεν πατάνε παρά μόνο Χριστούγεννα και Πάσχα;
Άς δούμε λοιπόν τώρα, τι διδάσκει η Ορθοδοξία μας για το πρόσωπο της Παναγίας. Έχει δε μεγάλη σημασία τόδόγμα περί της Θεοτόκου, διότι συνδέεται αμέσως με το πρόσωπο του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.
* * *
Εκατομμύρια γυναίκες γεννηθήκανε, εκατομμύρια ζούνε σήμερα, και εκατομμύρια θα γεννηθούν μέχρι συντελείας των αιώνων. Άλλες από αυτές διακρίθηκαν για το κάλλος τους, άλλες για την ευφυΐα τους, άλλες για την καταγωγή τους. Όλες όμως λησμονούνται. Μία γυναίκα μόνο δεν λησμονείται· η υπεραγία Θεοτόκος, η Παναγία μας. Γιατί; Διότι μέσα στα εκατομμύρια των γυναικών μόνο αυτή βρέθηκε άξια να γεννήση το Θεό, να γίνη Μήτηρ του Θεού. Τι μυστήριο αυτό! Πόσο καθαρά έπρεπε να είναι αυτή που θα αξιώνετο να γεννήση τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν!
Έπρεπε να είναι αγνή και παρθένος. Και έγινε το μέγα μυστήριο· ο Θεός, που δεν τον χωρούν οι ουρανοί, εχώρεσε μέσα στην κοιλία της παρθένου, και έγινε η κοιλία της θρόνος του. Η παρθένος Μαρία γέννησε τον Θεό, γι᾿ αυτό λέγεται Θεοτόκος. Το δε επίσης θαυμαστό ποιο είναι· ότι έμεινε παρθένος όχι μόνο πρό του τόκου αλλά και κατά τον τόκο και μετά τον τόκο, δηλαδή αειπάρθενος. Αν δεν το πιστεύης αυτό το μυστήριο, δεν είσαι ορθόδοξος Χριστιανός. Η Παρθένος γέννησε τον Σωτήρα του κόσμου. Αυτό είναι η πίστις μας. Έξω από την Ορθοδοξία οι αιρετικοί διχάζονται ως προς το πρόσωπο της Παναγίας· άλλοι την υπερτιμούν, και άλλοι την υποτιμούν.
Εμείς τι λέμε;
Η Ορθοδοξία παραδέχεται, ότι η Παναγία είναι ανώτερη από τους πατριάρχας και τους προφήτας της παλαιάς διαθήκης, ανώτερη από τον Ιωάννη τον Πρόδρομο, ανώτερη από τους αποστόλους, ανώτερη ακόμα κι από τους αγγέλους και αρχαγγέλους. Η Παναγία είναι παραπάνω απ᾿ όλους. Αλλά δεν είναι Θεός· εδώ σταματούμε. Διότι η θεοποίησις της Παναγίας είναι αίρεσις. Αιρετικοί είχαν θεοποιήσει την Παναγία. Εμείς δεν τη θεοποιούμε· δεν λέμε, ότι η Παναγία είναι Θεός.
Η Παναγία, εν σχέσει με το Θεό, με το Χριστό, είναι και αυτή μία «δούλη»· έτσι ονομάζει τον εαυτό της η ιδία (βλ. Λουκ. 1,38,48). Ήταν ταπεινή η Παναγία, δεν υπερηφανεύετο. Όταν «άγγελος πρωτοστάτης ουρανόθεν επέμφθη ειπείν τη Θεοτόκω το Χαίρε» (Ακάθ. ύμν.), δεν υπερηφανεύτηκε ότι θα γεννήση το Χριστό. Ούτε πήγε να το διαλαλήση στους δρόμους και τις πλατείες. Μόνο ερώτησε· Πως εγώ χωρίς άντρα θα γεννήσω παιδί; Και ο άγγελος απήντησε· «Ουκ αδυνατήσει παρά τώ Θεώ πάν ῥήμα». Και τότε εκείνη δέχθηκε με ταπείνωσι το θείο θέλημα· «Ιδού η δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατά το ῥήμά σου» (Λουκ. 1,35-38). Έτσι είπε η Παναγία· ότι είναι μια «δούλη» του Θεού. Γι᾿ αυτό και είναι αμαρτία αυτό που παρατηρείται καμμιά φορά από άγνοια, να τιμούν την Παναγία παραπάνω από το Χριστό (κάπου είδα λ.χ. μπροστά στο Χριστό να έχουν μια μικρά καντήλα, και μπροστά στην Παναγιά μια μεγάλη καντήλα).
Ωρισμένοι αιρετικοί όμως, όχι από άγνοια αλλ᾿ από σατανική επιμονή, θεωρούν την Παναγία σαν Θεό· όπως οι αρχαίοι ειδωλολάτραι πρόγονοί μας εχανε την Άρτεμι, την Αθηνά κ.τ.λ.. Όχι τέτοια πράγματα. Αυτό είναι το ένα άκρο, το οποίο κρατούν οι παπικοί. Αυτοί, οι φράγκοι, την Παναγία την έχουν πολύ ψηλά, την τιμούν σχεδόν σαν Θεό, της φτειάχνουν και αγάλματα. Αυτοί έχουν την λεγομένη Μαριολατρία.
Οι άλλοι αντιθέτως πηγαίνουν στο άλλο άκρο. Είνε οι προτεστάνται. Αυτοί τι λένε; Υποτιμούν την Παναγία. Την θεωρούν μια απλή γυναίκα. Τι είναι, σου λένε, η Μαρία; είναι όπως όλες οι γυναίκες. Και ενώ οι παπικοί της έχουν και αγάλματα, οι προτεστάνται δεν της έχουν ούτε εικόνα. Οι δε χιλιασταί ούτε ν᾿ ακούσουν θέλουν για την Παναγία.
Εμείς λοιπόν, η Ορθόδοξος Εκκλησία, είμεθα στο μέσον. Η Ορθοδοξία ούτε με τους προτεστάντες πάει, ούτε με τους παπικούς πάει. Και διδάσκει η Εκκλησία μας, ότι η Παναγία είναι υπεράνω όλων των αγίων, αλλά όχι Θεός· και ότι αξιώθηκε να γεννήση υπέρ φύσιν τον Υιόν του Θεού. Ο Χριστός γεννήθηκε κατά τρόπο υπερφυσικό, θαυμαστό, μυστηριώδη, τρόπον άγνωστον τοις ανθρώποις. Αυτά πιστεύει η Εκκλησία μας για την υπεραγία Θεοτόκο και έτσι τιμούμε εμείς την Παναγία.
* * *
Αυτά βέβαια στη διδασκαλία. Τι γίνεται όμως στην πράξι; Λέμε, ότι τιμούμε ορθοδόξως την Παναγία. Την τιμούμε όντως; Υπάρχουν ασφαλώς και ψυχές που αγαπούν και τιμούν την Παναγία. Οι άλλοι; Την ημέρα της Κοιμήσεως όλοι θα εορτάσουν. Τότε και οι επίσημοι θα εκκλησιαστούν. Αλλά τι ώρα φθάνουν; Προς το τέλος. Έρχονται απλώς για τον τύπο.
Όσο για τους στρατιωτικούς; Με τα λόγια τιμούν κι αυτοί την Παναγία. Αλλ᾿ εάν υπάρχη ένας χώρος όπου υβρίζεται η Παναγία μέρα – νύχτα, είναι ο στρατός. Που είναι η τιμή; Πήγαινε μέσα στο στρατώνα ν᾿ ακούσης τι γίνεται.Υπάρχουν βέβαια κ᾿ εδώ και αξιωματικοί και στρατιώτες που τιμούν την Παναγία, δεν το αρνούμαι. Αλλά οι πολλοί; Δεν περνάει μέρα στους λόχους και στα τάγματα, που να μη υβρίζεται φοβερά και απαίσια η Παναγία.
Τέλος ο λαός. Παντού δυστυχώς, σε σπίτια και δημοσίους χώρους, οι λεγόμενοι ορθόδοξοι Χριστιανοί προσβάλλουν χυδαιότατα το τίμιον όνομα της Παναγίας. Και ποιος διαμαρτύρεται παρακαλώ; Ακούει ο Χριστιανός να βλαστημούν, και χαχανίζει. Ακούει η γυναίκα τον άντρα της να υβρίζη, και όταν της πής ότι αμαρτάνει που το ανέχεται, σου λέει· Τί, να χάσω εγώ τον άντρα μου;… Δέ᾿ λέω να πάρη διαζύγιο. Αλλά έχει πολλά μέσα η γυναίκα για να πείση τον άντρα. Δυστυχώς δεν κάνει τίποτα. Ακούνε οι γονείς τα παιδιά· τίποτα απολύτως! Αυτό είναι αμαρτία. Διότι αμαρτάνει αυτός που βλαστημάει, αλλ᾿ αν ακούς κ᾿ εσύ και δεν διαμαρτύρεσαι, έχεις κ᾿ εσύ αμαρτία. Δεν είσαι Χριστιανός· ψευτοχριστιανός είσαι. Δεν αγαπάς και δεν τιμάς την υπεραγία Θεοτόκο.
Ο ιερός Χρυσόστομος φθάνει να πή· Συμβούλεψε το βλάστημο. Δεν σε ακούει; Έχεις χέρι; Χτύπησέ τον. Χέρι που χτυπάει βλάστημο θα αγιάση. Στον Πόντο και στη Μικρά Ασία δέ᾿ βλαστημούσανε. Όποιος θα τολμούσε να βλαστημήση, έπρεπε να φύγη από το χωριό. Και ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός λέει· Αν πάρης ένα μαχαίρι και μού βγάλης τα μάτια, μού κόψης τ᾿ αυτιά τις μύτες και τα χέρια, έχω χρέος να σε συγχωρήσω. Αν υβρίσης τη μάνα και τον πατέρα που με γέννησε, έχω χρέος να σε συγχωρήσω. Αν όμως βλαστήμησες το Χριστό και την Παναγιά μου, δεν έχω μάτια να σε δω!
Είμεθα λοιπόν όλοι συνένοχοι. Και μια βλαστήμια ακόμα να ακουγότανε στην Ελλάδα, έπρεπε να χτυπούν νεκρικά οι καμπάνες σαν τη Μεγάλη Παρασκευή. Τώρα χιλιάδες βλαστημούν, και κανείς δεν ενοχλείται!
Προσπαθήστε λοιπόν. Βρήτε τρόπο, ώστε να σβήση η βλαστήμια από τον τόπο μας, και η κοινωνία μας να γίνη μια κιθάρα που θα υμνή μέρα και νύχτα την Παναγία και τον Υιόν της, τον Κύριον ημών Ιησούν Χριστόν· όν, παίδες Ελλήνων, υμνείτε και υπερυψούτε εις πάντας τους αιώνας. Αμήν.
† επίσκοπος Αυγουστίνος
Πηγή: (Απομαγνητοφωνημένη ομιλία του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου η οποία έγινε στον ιερό ναό του Αγίου Παντελεήμονος Φλωρίνης 10-8-1989.)