Μία, αγαπητοί μου, από τις ωραιότερες παραβολές του Ευαγγελίου είνε η παραβολή του Καλού Σαμαρείτου . Την είπε ο Κύριος με αφορμή την ερώτηση ενός νομικού «τις εστί μου πλησίον;», και αποτελεί σύνοψι του μυστηρίου της θείας οικονομίας, περίληψη όλου του ευαγγελικού κηρύγματος. Περιέχει ύψος ιδεών, που θαυμάζουν οι αιώνες.
Ω Κύριε! Το πρόβλημα των ανθρωπίνων σχέσεων που, παρ’ όλα τα σχέδια τα σύμφωνα και τα καταστατικά έχει γίνει το πιο περίπλοκο, το έλυσες εσύ με την παραβολή αυτή. Με τη φράση «Πορεύου και συ ποίει ομοίως» (Λουκ.10,37) έδειξες τον κανόνα συμπεριφοράς κάθε ανθρώπου προς το συνάνθρωπό του.
Υπήρξαν άτομα που ρύθμισαν και ρυθμίζουν τη ζωή τους σύμφωνα μ᾽ αυτόν· αλλά πότε η ανθρωπότης ως σύνολο θα νιώση το πνεύμα σου, θα θελήση να εφαρμόση τα διδάγματά σου; Δεν θα κάνουμε λεπτομερή ανάλυση της παραβολής· θα εμβαθύνουμε μόνο στη λέξη «πλησίον».
Ποιος είνε ο «πλησίον» ; Λέγοντας «πλησίον» συνήθως εννοούμε τον κοντινό, το διπλανό που έχει ανάγκη τη βοήθειά μας. Κατά το βαθύτερο όμως νόημα «πλησίον» , με την απόλυτη έννοια ,αναδείχθηκε ΕΝΑΣ· εκείνος που η αγάπη του είνε υπόδειγμα για όλους.
Ο άνθρωπος, αγαπητοί μου, πλάστηκε κοινωνικός. Έχει ανάγκη τον άλλο, για τον οποίο να μπορή να λέη· «Αυτός είνε πλησίον μου , στη χαρά και τη λύπη, δε μ᾽ αφήνει ποτέμόνο».
Ζητάει λοιπόν να δημιουργήση σχέσεις με τους γύρω του. Συνδέεται με πρόσωπα, που το χαμόγελο, τα λόγια, οι τρόποι, τα προσόντα που φαίνεται να τους στολίζουν, η όλη συμπεριφορά, τον ελκύουν και του δίνουν ελπίδα, ότι ανάμεσα σ᾽ αυτούς θ’ ανακαλύψη τον καλό σύντροφο, τον πιστό φίλο, τον ειλικρινή σύμβουλο, τον ιδεώδη άνθρωπο. Κι όταν νομίση πως τον βρήκε, φωνάζει χαρούμενος σαν άλλος Αρχιμήδης· Αυτός είνε ο άνθρωπος που ζητούσα!
Αχ ελπίδα απατηλή, πόσα δράματα δεν έχεις σκηνοθετήσει! Διότι έρχεται στιγμή που η φιλία αποδεικνύεται κίβδηλη, πέφτει το προσωπείο, γίνονται αποκαλυπτήρια του φίλου,και τότε λες κατάπληκτος· Αυτός λοιπόν είν᾽εκείνος στον οποίο υπολόγιζα και στήριζα ελπίδες;
Αλλοίμονο, πόσο με διέψευσε! Θυμάστε εκείνο το μύθο του Αισώπου; Δυό φίλοι βάδιζαν μαζί σε δάσος κι αλληλοϋπόσχονταν βοήθεια και συμπαράστασι. Ξαφνικά εμφανίζεται μια αρκούδα. Ο ένας τρέχει σκαρφαλώνει σ᾽ ένα δέντρο κι αφήνει τον άλλο κάτω.Αυτός, επειδή η αρκούδα δεν τρώει πτώματα,πέφτει κατά γης και προσποιείται το νεκρό. Το θηρίο πλησιάζει, τον περιεργάζεται ενώ εκεί νος κρατάει την αναπνοή του, κάτι φαίνεταιότι λέει στ᾽ αυτί του και φεύγει. Τι είπε; θα τόξέρετε από τη συνέχεια του μύθου… Να η εγκατάλειψις ενός φίλου σε ώρα κινδύνου.
Κι αυτό είνε το λιγώτερο. Γιατί υπάρχουν και περιπτώσεις που ο φίλος μεταβάλλεται σε εχθρό , κακούργο και ληστή και δήμιο, και τότε ο απατημένος φίλος αναστενάζει και μονολογεί· Καταραμένη η ώρα που τον γνώρισα…Αλλά και αν ακόμη ο «πλησίον» σου μένη πιστός αφωσιωμένος και πρόθυμος για βοή-θεια, έρχονται όμως στη ζωή στιγμές τραγικές, που «ο πλησίον» αυτός, παρ’ όλη την καλή του διάθεσι, δεν μπορεί να σε βοηθήση. Να, φτάνει ο θάνατος! τι μπορούν να σου προσφέρουν οι άνθρωποί σου; Η συμβαίνει κάτι χειρότερο, δηλαδή τι· διέπραξες μια κρυφή αμαρτία, που και μόνο να τη σκέπτεσαι φρίττεις· σε ποιόν, παρακαλώ, θ’ ανοίξης την καρδιά σου;
Αν την πης σ᾽ αυτόν που νομίζεις δικό σου, δεν αποκλείεται να τρομάξη και να φύγη χιλιόμετρα μακριά λέγοντας· Σε αηδιάζω· σε θεωρούσα άνθρωπο, κ᾽ εσύ αποδείχθηκες ένα σιχαμένο τέρας… Κι όμως εσύ έχεις ανάγκηανακουφίσεως. Ποιος θα κατευνάση την τρικυμία σου, ποιος θα επουλώση την πληγή σου που στάζει αίμα; Για τέτοιες τραγικές ώρες ο προφήτης Δαυΐδ ψάλλει τους μελαγχολικούς εκείνους στίχους του 37ου ψαλμού· «Η καρδία μου εταράχθη, εγκατέλιπέ με η ι σχυς μου, και το φως των οφθαλμών μου, και αυτό ουκ έστι μετ’ εμού. Οι φίλοι μου και οι πλησίον μου εξ εναντίας μου ήγγισαν και έστησαν, και οι έγγιστά μου από μακρόθεν έστησαν» (Ψαλμ. 37,11-12).
Οι άνθρωποι απογοητεύουν. Και οι πιο στενοί συγγενείς και φίλοι αποδεικνύονται ξένοι και κάνουν τη ζωή ακόμα πιο τραγική.Και όμως, παρ’ όλες τις διαψεύσεις, ο άνθρωπος εξακολουθεί ν’ αναζητή τον «πλησίον» του! Δεν υπάρχει λοιπόν αυτός; Ευλογητός ο Θεός! Υπάρχει εκείνος που αξίζει να ονομασθή «Ο ΠΛΗΣΙΟΝ» . Πριν από 2.000 περίπου χρόνια έκανε την εμφάνισί του στι ςακτές της Γαλιλαίας και χιλιάδες εγκαταλειμμένοι βρήκαν στο πρόσωπό του τον στοργικό φίλο, τον θαυμαστό σύμβουλο, τον ισχυρό προστάτη, και είπαν· Αυτός είνε ο πλησίον μας
Ποιος γραμματεύς η φαρισαίος, αρχιερεύς η λευίτης μας επισκέφθηκε στα ταπεινά καίκια μας, στα απόμακρα χωριά μας, στις φτωχές καλύβες μας; ποιος μας πλησίασε και άγγιξε τα παράλυτα η λεπρά μέλη μας; ποιος αγκάλιασε τα παιδιά μας; ποιος έδωσε ψωμί στούςπεινασμένους, φως στους τυφλούς μας;…Γραμματείς και φαρισαίοι όλων των αιώνων, σας ερωτούμε. Κι αν εσείς από φθόνο και μίσος κλείνετε τα στόματά σας, και οι λίθοι της ερήμου της πέραν του Ιορδάνου θα φωνάζουν, ότι πραγματικός «πλησίον» του ανθρώπου είνε ένας και μόνος· ο Ιησούς, τόνοποίον εσείς αποκαλέσατε Σαμαρείτη (βλ. Ιω. 8,48).
Αυτός ο Σαμαρείτης έσωσε τον κόσμο.Πράγματι, αδελφοί μου. Κανένας άλλος δένγνώρισε τις ανάγκες, τις θλίψεις, τους πόνους και τους πόθους μας όσο ο Χριστός, και κανένας άλλος δεν ανταποκρίθηκε στην ψυχή μαςόσο αυτός. Έγινε το παν για τον άνθρωπο.
Όπως κηρύττει ο άγιος Αμβρόσιος· «Θέλεις να θεραπευθούν οι πληγές σου; ο Χριστός είνε ο ιατρός . Σε πιέζουν οι αμαρτίες; αυτός είνε η συγχώρησις . Έχεις ανάγκη από βοήθεια; αυτός είνε η δύναμις . Φοβάσαι το θάνατο; αυτός είνε η ζωή . Επιθυμείς τον ουρανό; αυτός είνε η οδός για εκεί. Θες να βγης απ᾽ το σκοτάδι; αυτός είνε το φως . Πεινάς; αυτός είνε ο άρτοςτής ζωής . Διψάς; αυτός είνε το ύδωρ το ζων».Θέλετε να δήτε την εικόνα του; Ανοίξτε το Ευαγγέλιο και μελετήστε την παραβολή του καλού Σαμαρείτου. Ρωτήστε και τους πατέρας της Εκκλησίας, ποιος είνε ο Σαμαρείτης που έσωσε τον ληστευθέντα, και θα σας απαντήσουν ομοφώνως ότι είνε ο Ιησούς Χριστός.
Ω Κύριε! Ποιος μπορεί να ψάλη πρεπόντως την αγάπη σου; Ο άνθρωπος έφυγε απ᾽ τον παράδεισο, περιπλανήθηκε, έπεσε σε ενέδρες ληστών, παθών και κακιών. Και τι κακό δεν έπαθε απ’ αυτούς! Γυμνός, πληγωμένος, αιμόφυρτος κοίτονταν κατά γης. Κανένας από εκείνους που εμφανίσθηκαν στο προσκήνιο της ιστορίας και επευφημήθηκαν στα θέατρακαί στάδια ως σωτήρες και λυτρωταί δεν μπόρεσε να τον σώση. Τα φάρμακά τους στάθηκαν ανίσχυρα. Κι ο άνθρωπος αγωνιούσε και εξέπνεε εν μέσω της μουσικής του Ορφέως και των συζητήσεων της ακαδημίας του Πλάτωνος και των σχολαστικών ερμηνευτών του μωσαικού νόμου. Αλλά συ, Κύριε, από τα ύψη άκουσες τον επιθανάτιο ρόγχο, σπλαχνίστηκες, «έκλινες ουρανούς και κατέβης» (Β΄ Βασ. 22,10. Ψαλμ. 17,10). Επί μία τριετία δημοσίας ζωής και δράσεως στάθηκες στο πλευρό του ανθρώπου.
Και τι καλό δεν έκανες γι᾽ αυτόν! Κι αφού εκπλήρωσες την πατρική εντολή, αναλήφθηκες στους ουρανούς· αλλ᾽ άφησες εδώ στη γη την Εκκλησία σου. Αυτή, Κύριέ μου, είνε το «πανδοχείον» της παραβολής (Λουκ. 10,34), το παγκόσμιο ιατρείο, το οποίοεφωδίασες με όλα τα μέσα για να βρίσκουν σ᾽αυτό οι άνθρωποι, σε κάθε εποχή και τόπο, τη ριζική θεραπεία της νοσούσης ψυχής τους.«Ποιος πονεμένος τρέχει στο ιατρείο τούτο και δεν θεραπεύεται;»(Παρακλ., ηχ. δ΄, Κυρ. εσπ., απόστ. καταν.).
Αγαπητοί μου! Το βαθύτερο νόημα της παραβολής είνε, ότι ο ιδεώδης «πλησίον» εκείνου που έπεσε στους ληστάς είνε ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός. Άνθρωπε, τι θρηνείς;Δεν είσαι πλέον έρημος πάνω στη γη, δεν είνε Σαχάρα η ζωή σου. Σ᾽ αυτόν, τον ιδεώδη «πλησίον» , θα βρούμε ανάπαυσι, για να δώσουμε ανάπαυσι και σε άλλους. Μόνο αυτός θα μας μάθη πως να γίνουμε κ᾽ εμείς «πλησίον» των άλλων συνανθρώπων μας. Κι όπως η σελήνη έχει το πρόσωπό της προς τον ήλιο κι αντανακλά το φως του, έτσι κ᾽ εμείς, με την ψυχή στραμμένη στο Χριστό, θα γίνουμε φως, αντανάκλασι της αγάπης του στη γη αυτή των δακρύων και του αίματος,στην οποία οι ληστευθέντες είνε αναρίθμητοι κι αναζητούν τους «πλησίον» αυτών, τούςπιστούς μιμητάς του καλού Σαμαρείτου.
(†) επίσκοπος Αυγουστίνος
Γραπτή ομιλία, η οποία μεταδόθηκε από τον Ραδιοφωνικό Σταθμό Λαρίσσης το Νοέμβριο του 1949 στην καθαρεύουσα.