Οι πειρασμοί που επέρχονται κατά παραχώρηση του Θεού εναντίον των αναίσχυντων που επαίρονται με τον νου τους ενώπιον της αγαθότητας του Θεού και αδικούν την αγαθότητα του Θεού με την υπερηφάνεια τους, είναι οι εξής.
Οι φανεροί πειρασμοί των δαιμόνων που βρίσκονται έξω από τα όρια των ψυχικών δυνάμεων, η στέρηση των δυνάμεων της σοφίας που υπάρχει μέσα τους, η ζωηρή αίσθηση της διεγέρσεως της πορνείας που παραχωρείται σε βάρος τους για την ταπείνωση της επάρσεως τους, η οξυθυμία, η επιθυμία της επιβολής του οικείου θελήματος, η τάση προς την φιλονικία, η επιτίμηση, η καταφρόνηση της καρδιάς, η τελεία πλάνη του νου, οι βλασφημίες κατά του ονόματος του Θεού, οι μωρές σκέψεις γεμάτες γέλια ή μάλλον κλάμα, η καταφρόνηση από τους ανθρώπους και η εξαφάνιση της εκτιμήσεως τους, η καταισχύνη και το όνειδος από τους δαίμονες κατά πολλούς τρόπους κρυφά και φανερά, η επιθυμία να αναμιχθεί και συναναστραφεί με τον κόσμο, η τάση να ομιλεί και να φλυαρεί πάντοτε αφρόνως, η παντοτινή επινόηση νεωτερισμών μαζί με την ψευδοπροφητεία, η υπόσχεση πολλών πραγμάτων επάνω από την δύναμη του.
Αυτά είναι τα ψυχικά.
Ως προς τα σωματικά, του συμβαίνουν οδυνηρά περιστατικά, που παραμένουν πάντοτε περίπλοκα και δύσλυτα, διαρκή συναπαντήματα κακών και αθέων ανθρώπων, η πτώση στα χέρια καταπιεστών, η ξαφνική αναίτια κίνηση της καρδιάς από τον θείο φόβο, η βαριά πτώση πολλές φορές από βράχους και υψώματα και παρομοίους τόπους που προκαλούν συντριβή του σώματος, και τέλος έλλειψη της ενισχύσεως της καρδιάς από την θεϊκή δύναμη και της ελπίδας που παρέχει η πίστη τους· με λίγα λόγια, όλα όσα αδύνατα και επάνω από τις δυνάμεις τους, επιφέρονται γι’ αυτούς και τους συνοδούς τους.
Όλα αυτά που ταξινομήσαμε και απαριθμήσαμε ανήκουν στο είδος των πειρασμών της υπερηφανείας.
Η αρχή τους εμφανίζεται στον άνθρωπο από τη στιγμή που αρχίζει να θεωρεί τον εαυτό του σοφό.
Από τότε υποπίπτει σε όλα αυτά τα κακά κατά το μέτρο της αποδοχής των λογισμών της υπερηφανείας. Από την διάκριση λοιπόν των ειδών των πειρασμών σου, πρέπει να καταλάβεις τους δρόμους τους λεπτούς της διανοίας σου.
Αν πάλι δεις μερικούς από αυτούς τους πειρασμούς αναμεμιγμένους μ’ εκείνους που αναφέρθηκαν πρωτύτερα, γνώριζε ότι, όσο έχεις από εκείνους, τόσο η υπερηφάνεια ενέσκηψε μέσα σου.
ΕΠΕ, Φιλοκαλία των νηπτικών και ασκητικών, 8Β.
Ισαάκ του Σύρου. Λόγοι ασκητικοί (ΚΖ΄-ΞΑ΄).
εκδ. Γρηγόριος ο Παλαμάς, Θεσσαλονίκη 1991.