Λόγιος και καλλιεργημένος αδελφός της Λαύρας των Σπηλαίων ο Άγιος Θεόφιλος ο δια Χριστόν σαλός του Κιτάγιεβο (γνώστης του Ψαλτηρίου από στήθους), έκρυβε πίσω από παραδοξότητες το προφητικό χάρισμα με τον οποίο τον είχε ελεήσει ο Θεός. Κυκλοφορούσε ντυμένος με μπαλωμένα ράσα και φορούσε συνήθως διαφορετικά παπούτσια σε κάθε πόδι.
Το ερημητήριο του Στάρετς ήταν μακριά από την Λαύρα και την πόλι και γι’ αυτό δεν μπορούσε να πηγαίνη εκεί συχνά. Προμηθεύτηκε λοιπόν ένα μαύρο ταύρο, με τον οποίο πήγαινε στην Λαύρα και στη μονή Μπράτσκυ, που ήταν κοντά στην πόλι. Αξίζει όμως να διηγηθούμε πώς ο Στάρετς απέκτησε αυτόν τον ταύρο.
Ο Ιβάν Κατκώφ —ο κρεατέμπορος από το Ποντόλ, ο οποίος είχε φέρει το άλογο στον Θεόφιλο, όταν ήταν στη μονή Μπράτσκυ— ήλθε στον Στάρετς για εξομολόγησι και καθώς μιλούσε για τις υποθέσεις του, ανέφερε ότι είχε αποκτήσει ένα νεαρό ταύρο, που ήταν πολύ άγριος.
«Πατερούλη, αγόρασα έναν ταύρο. Σκεφτόμουν να τον κρατήσω για μένα, μα ούτε που ξέρω τι να κάνω μ’ αυτόν. Σαν να τρελλάθηκε εντελώς το ζωντανό, ορμάει σ’ όλους με τα κέρατα του. Θέλω να τον σφάξω, μα είναι κρίμα».
«Ε, τότε δώσ’ τον σε μένα», είπε ο Στάρετς.
«Σε σας! Κύριε ελέησον! Είναι αδύνατον ακόμη και να τον πλησίαση κανείς. Έχει σακατέψει ήδη πολύ κόσμο».
«Δεν πειράζει. Θα του διδάξουμε την ταπείνωσι».
«Μα πώς εγώ να…»
«Πολύ απλό. Πλησίασέ τον και πες του: “Άκουσε, ταυράκο! Από σήμερα δεν είσαι δικός μου, αλλά του Στάρετς Θεοφίλου. Ετοιμάσου να πας σ’ αυτόν”».
Έτσι κι έκανε ο κρεατέμπορος. Μόλις επέστρεψε στο σπίτι του, πλησίασε τον ταύρο και επανέλαβε τα λόγια του Στάρετς. Κι ενώ ο ταύρος ξεφυσούσε άγρια και έσκαβε το χώμα με τις οπλές του, έγινε ήσυχος σαν πρόβατο. Άρχισε να χαϊδεύη ταπεινά και να γλύφη τα χέρια του κυρίου του. Τότε ένας εργάτης πέρασε ένα σχοινί γύρω από τα κέρατά του και το βράδυ ο ταύρος είχε ήδη εγκατασταθή στο ερημητήριο του Κιτάγιεφ κοντά στον Στάρετς Θεόφιλο.
Αφού παρέλαβε ο μακάριος τον ταύρο, έφτιαξε ένα μικρό κάρρο με ένα μικρό σκέπαστρο από καραβόπανο, απλωμένο σε σιδερένιο σκελετό στο πίσω μέρος του κάρου. Ο Στάρετς κατέβαινε στην πόλι επάνω σ’ αυτό το κατασκεύασμα. Δεν καθόταν ποτέ στο μπροστινό μέρος του κάρρου, άλλα πάντα στο πίσω με την πλάτη γυρισμένη προς τον ταύρο. Είχε τοποθετήσει ένα μικρό αναλόγιο κάτω από την τέντα και, όσο ταξίδευε, διάβαζε γονατιστός το αγαπημένο του Ψαλτήρι. Το πιο εκπληκτικό όμως είναι τούτο:
Ο ταύρος, που δεν είχε ούτε γκέμια ούτε χαλινάρι, παρά μόνο ένα ζυγό, πήγαινε τον κύριό του ακριβώς εκεί που ήθελε —στο Ποντόλ, στη μονή Μπράτσκυ, στη Λαύρα— χωρίς καμμία διαταγή, καθοδήγησι, κέντρισμα ή οτιδήποτε παρόμοιο. Λένε ακόμη ότι ο ταύρος απέφευγε τις πέτρες, τα αυλάκια και τα χαντάκια, για να μην ταρακουνάη τον μακάριο που μελετούσε.
Δεν θα έπρεπε πάντως να μας εκπλήσση το ότι το άλογο αυτό ζώο τον υπάκουε έτσι χωρίς μαστίγιο, ότι ένα άγριο κτήνος έγινε μπροστά του πειθήνιο και ήσυχο σαν αρνάκι. Άλλωστε τα ζώα έγιναν άγρια εξ αιτίας της αγριότητος της ανθρωπίνης φύσεως. Θυμηθείτε την ζωή των προπατόρων μας στον παράδεισο. Όλα τα ζωντανά δημιουργήματα έβλεπαν στο πρόσωπό τους την φωτεινή εικόνα του Θεού και ακόμη και τα πιο άγρια ζώα αισθάνονταν την εξαίσια ευωδιά αυτής της εικόνος και έσκυβαν ταπεινά το κεφάλι μπροστά στον Αδάμ. Όταν ο άνθρωπος έπαυσε να υπακούη στις εντολές του Θεού, αμαυρώθηκε μέσα του η εικόνα του Θεού. Τότε και τα άλογα ζώα έπαυσαν να τον αναγνωρίζουν και να τον υπακούουν.
Η ευωδία της εικόνος του Θεού αντι-καταστάθηκε από την δυσωδία των παθών και ο ίδιος ο άνθρωπος εξωμοιώθηκε με τα ανόητα κτήνη. Η ανυπακοή του προς τον Θεό επέσυρε ως τιμωρία την ανυπακοή των ζώων της γης προς αυτόν και ο ίδιος ο άνθρωπος άρχισε να φοβάται εκείνα τα ζώα, τα οποία κάποτε ήταν υποτεταγμένα σ’ αυτόν.
Αλλά οι άγιοι του Θεού, με την υπακοή τους στις εντολές Του, αποκατέστησαν μέσα τους την εικόνα του Θεού και, καθώς δέχθηκαν τα δώρα της χάριτος του Κυρίου, ακτινοβολούν την πρωτόκτιστη καθαρότητα και λαμπρότητα. Γι’ αυτό και τα άγρια ζώα, μόλις αισθανθούν στον άνθρωπο την ευωδία της αρχικής καθαρότητος, αρχίζουν να τον υπακούουν. Πόσα μπορεί να κάνη η αγάπη και η αρετή!
Στην πόλι όλοι γνώριζαν τον μακάριο Στάρετς. Μόλις πρόβαλλε σε κάποιον από τους κεντρικούς δρόμους, οι έμποροι έβγαιναν γρήγορα από τα μαγαζιά τους και φώναζαν: «Έρχεται ο Θεόφιλος! Ο Θεόφιλος!» Κι ο καθένας έσπευδε να ρίξη κάτι μέσα στο κάρρο του —άλλος ένα κομμάτι ύφασμα, άλλος μία φραντζόλα και άλλος ένα μαντήλι ή ένα κουβάρι κλωστή.
Ήταν παρατηρημένο πως όποιος προσπαθούσε να δώση στον Στάρετς κάτι από τα εμπορεύματά του, οπωσδήποτε όλη την ήμερα θα είχε μεγάλα κέρδη στη δουλειά του. Ο Στάρετς όμως δεν κρατούσε τίποτε από αυτά για τον εαυτό του. Ό,τι βρισκόταν μέσα στο κάρρο το έδινε στους φτωχούς που συναντούσε στον δρόμο του. Κι αυτοί δεν ήταν λίγοι· έτρεχαν πίσω από τον μακάριο ολόκληρο πλήθος….
Το 1853, σε περασμένη ηλικία και κατάκοπος από τους ασκητικούς του αγώνες, επέστρεψε στο Κιταγιεφ, για να ζήση εκεί τις τελευταίες του ημέρες. Παρά την ηλικία του όμως και τις πολλές του κακοπάθειες, δεν εγκατέλειψε τους ασκητικούς του αγώνες. Κάθε Σάββατο πήγαινε στην Λαύρα για την ακολουθία του Ακάθιστου ενώπιον της εικόνας της Θεοτόκου. Άρχισε να επικοινωνεί καλλίτερα με τους ανθρώπους παρακαλώντας τους να προσεύχωνται για τον «βρωμερό Θεόφιλο». Τον Οκτώβριο του 1853 σταμάτησε να τρωη και διπλασίασε την προσευχή του για την πατρίδα του.
Άγιος Θεόφιλος ο δια Χριστόν σαλός του Κιτάγιεβο της Λαύρας των Σπηλαίων Κιέβου
Εορτάζει στις 28 Οκτωβρίου