Σήμερα Δευτέρα 29 Αυγούστου 2022 η εκκλησία μας τιμά την Απότομη κεφαλής του Τιμίου Προδρόμου με αυστηρή νηστεία.
Η σημερινή νηστεία γίνεται για να τιμήσουμε τον Τίμιο Πρόδρομο, αυτή τη μεγάλη προσωπικότητα, η οποία αντιστάθηκε στην ηδονή και στην ακολασία.
Η ημέρα αυτή είναι αφιερωμένη στην ασκητική ζωή και στο θάρρος αυτού του μεγάλου Εκκλησιαστικού άνδρα!
Ούτος ο μέγας Πρόδρομος του Κυρίου, εμαρτυρήθη υπό του Δεσπότου Χριστού, ότι είναι μεγαλίτερος από όλους τους εκ γυναικός γεννηθέντας ανθρώπους, και περισσότερος από τους Προφήτας. Ούτος είναι οπού εσκίρτησεν εκ κοιλίας μητρός του, και εκήρυξε τον Χριστόν εις τους ζωντανούς ανθρώπους οπού ευρίσκοντο εν τη γη, και εις τας ψυχάς των αποθανόντων, οπού ευρίσκοντο εν τω Άδη.
Ούτος λοιπόν ήτον υιός Ζαχαρίου του Αρχιερέως και Ελισάβετ, γεννηθείς εξ επαγγελίας του Αρχαγγέλου Γαβριήλ. Απεκεφαλίσθη δε σήμερον υπό του Ηρώδου Αντίπα, επειδή και ήλεγχεν αυτόν δια την παράνομον μίξιν της Ηρωδιάδος. Ούτος γαρ είναι ο μέγας Ιωάννης εκείνος, οπού ήτον ενδεδυμένος την αγιότητα από αυτήν την κοιλίαν της μητρός του.
Ούτος είναι οπού είχεν εις την ψυχήν του εγκάτοικον την παρθενίαν και καθαρότητα, και οπού ηγάπησεν εγκαρδίως την σωφροσύνην. Ούτος είναι οπού ήσκησε την νηστείαν και ατροφίαν, και εχώρισε τον εαυτόν του από κάθε συναναστροφήν ανθρώπων. Ούτος είναι οπού εκατοίκησεν εις την έρημον, και συναναστρέφετο με τα άγρια θηρία, και εσκεπάζετο από τας τρίχας της καμήλου, και έζωνε την μέσην του με ζώνην δερματίνην.
Ούτος είναι, οπού είχε την τροφήν του ετοίμην και αυτοσχέδιον ωσάν τα πετεινά, και οπού ηξιώθη να υπερβή τους όρους της φύσεως, και να βαπτίση τον καθαρόν και αμόλυντον Χριστόν, τον πάσης επέκεινα φύσεως. Αυτός λέγω ο τοσούτος και τηλικούτος Άγιος, επειδή εμελέτα πάντοτε τον Νόμον του Θεού, δια τούτο και όλα του κόσμου τα πράγματα τα ενόμιζε δεύτερα και κατώτερα από την φύλαξιν του θεϊκού αυτού νόμου.
Ο Ηρώδης λοιπόν τετράρχης ων της Ιουδαίας, με το να ήτον πολλά ασελγής και ακόλαστος, επήρε γυναίκα Φιλίππου του αδελφού του, εις καιρόν οπού αυτός ο αδελφός του εζούσεν ακόμη, και εις καιρόν οπού εκείνος είχε θυγατέρα με την Ηρωδιάδα. Τα οποία και τα δύω ήτον πράγματα εναντία του θείου Νόμου. Όθεν ο μέγας Πρόδρομος κινηθείς από ζήλον ένθεον, και αρματωθείς με τα άρματα της αληθείας, έλεγε προς τον ασελγή βασιλέα.
Δεν είναι συγχωρημένον εις εσέ, να έχης την γυναίκα του αδελφού σου. Τούτον δε τον ελεγμόν μη υποφέρωντας ο Ηρώδης, έδεσε τον χαριτώνυμον Ιωάννην, και έβαλεν αυτόν εις φυλακήν (1), παρακινούμενος εις ταύτα από την ακόλαστον μοιχαλίδα την Ηρωδιάδα. Εις καιρόν δε οπού εωρτάζετο από τον Ηρώδην και τους αυτού άρχοντας, η ημέρα κατά την οποίαν εγεννήθη, εσυγκροτήθη τράπεζα πλουσία, και συμπόσιον φιλήδονον, το οποίον εξεκύλισε τον Ηρώδην εις μέθην και αφροσύνην.
Τότε ήλθε και η θυγάτηρ της Ηρωδιάδος, και εχόρευσεν έμπροσθεν του βασιλέως. Όθεν μισθός εδόθη εις αυτήν δια τον άσεμνόν της χορόν, ο φόνος, φευ! του μεγάλου Προφήτου. Παρευθύς λοιπόν εφέρθη εις το μέσον της τραπέζης επάνω εις τζανάκι, η Προδρομική Κεφαλή του Δικαίου, στάζουσα ακόμη από τα αίματα, και σιωπηλώς ελέγχουσα τον Ηρώδην, ήτις εδόθη εις την ακόλαστον και μοιχαλίδα γυναίκα. Εγίνοντο δε ταύτα εις την Σεβαστούπολιν, ήτις απέχει από την Ιερουσαλήμ μιας ημέρας διάστημα, όπου και ο μετά τον Ηρώδην βασιλεύσας τετράρχης, έκτισε τα βασιλικά του παλάτια, και το ρηθέν προφητοκτόνον ετελέσθη συμπόσιον.
Εκεί δε και το πάντιμον και άγιον Σώμα του μεγάλου Προδρόμου εκηδεύθη από τους ιδίους του μαθητάς, και εβάλθη εις τον τάφον ευλαβώς και εντίμως. Τελείται δε η αυτού Σύναξις και εορτή εις τον Προφητικόν του Ναόν, τον ευρισκόμενον εις τόπον καλούμενον Φορακίου (2). (Όρα εις τον Νέον Θησαυρόν, και εις την Σάλπιγγα.)
(1) Σημείωσαι, ότι κατά τον Ιώσηπον, Αρχαιολογίας βιβλ. ιη’, κεφ. ζ’, ο τίμιος Πρόδρομος εφυλακώθη εις το φρούριον το καλούμενον Μαχαιρούς. Αγκαλά και άλλοι υπολαμβάνουσιν, ότι αλλαχού έγινεν η φυλάκωσις του Ιωάννου. Επειδή η εν τη Περαία Μαχαιρούς αύτη, τότε ήτον υποκειμένη εις τον Αρέταν βασιλέα της Αραβίας, όστις ήτον πενθερός του Ηρώδου. Τούτου γαρ την θυγατέρα, νόμιμον έχων γυναίκα ο Ηρώδης, απέβαλεν αυτήν, και επήρε την γυναίκα Φιλίππου του αδελφού του. Μερικοί δε λέγουσιν, ότι κατά τας αρχάς του Ιαννουαρίου μηνός παρεδόθη ο Ιωάννης εις τον Ηρώδην, εν τω τριακοστώ πρώτω έτει του Κυρίου.
Και τούτο δε προσημειούμεν ενταύθα, ότι κατά το τεσσαρακοστόν έτος από Χριστού, εξωρίσθη ο Ηρώδης ούτος (όστις ήτον θείος του βασιλέως Αγρίππα του των Ιουδαίων βασιλεύοντος) από τον αυτοκράτορα της Ρώμης Καλλιγούλαν, ομού με την μοιχαλίδα Ηρωδιάδα, εις το Λούγδουνον της Γαλλίας, ήτοι εις το νυν λεγόμενον Λιον, και από εκεί εις την Ισπανίαν. Εκεί δε όντες εξωρισμένοι, απωλέσθησαν και οι δύω, ως γράφει ο Ιώσηπος, βιβλ. ιη’ της Αρχαιολογίας, κεφ. ιη’ και ιθ’, και βιβλίω β’, κεφ. ις’ περί αλώσεως, και ο Ευσέβιος, Εκκλησιαστική Ιστορία, βιβλ. β’, κεφ. δ’.
Ο δε Γεώργιος Σύγγελος προσθέττει εν τη Χρονολογία, ότι και την θυγατέρα της Ηρωδιάδος Σαλώμην καλουμένην, την χορεύσασαν άσεμνα, ταύτην λέγω κατέπιεν η γη ζωντανήν. Τον δε τρόπον με τον οποίον αύτη απώλετο, διηγείται Νικηφόρος ο Κάλλιστος, βιβλ. α’ της Εκκλησιαστικής Ιστορίας.
Λέγει γαρ ούτος, ότι ταύτης διαβαινούσης από ένα ποταμόν παγωμένον, εσχίσθη ο πάγος υποκάτω εις τα ποδάριά της· και το μεν σώμα της κατεβυθίσθη, η δε κεφαλή της εκόπη από τον πάγον. Και καθώς αυτή έγινεν αιτία και απεκεφαλίσθη ο τίμιος Πρόδρομος, έτζι παρομοίως και η του Θεού δικαία κρίσις απεκεφάλισεν αυτήν. Αυτά τα ίδια διηγείται και ο Μεταφραστής. (Όρα εις την Εκατονταετηρίδα.)
(2) Σημείωσαι πρώτον, ότι ο Ιωήλ ιστορεί εις το Χρονικόν του, ότι Νικηφόρος ο Φωκάς έφερεν εις το Βυζάντιον μέρος τι του ιματίου του Βαπτιστού, όπερ εύρεν εν Βερροία της Συρίας, και βόστρυχον, ήτοι πλεξούδαν των τριχών αυτού πεπιλημένην αίματι, και προς τούτοις ολκόν του τιμίου σώματος και αίματος αυτού (σελ. 1152 της Δωδεκαβίβλου). Αγκαλά δε και το λείψανον του Βαπτιστού έκαυσεν εις την Σεβάστειαν Ιουλιανός ο παραβάτης, εις πολλούς όμως τόπους φαίνονται των λειψάνων αυτού μέρη. Όθεν και ο Θεοφάνης ιστορεί, ότι επί Αρκαδίου έφερον τα λείψανα του Προδρόμου εις την Αλεξάνδρειαν, και ίσως εφύλαξαν ταύτα τινές Χριστιανοί. Η σεβασμία όμως κάρα αυτού εφυλάχθη, και ευρέθη σώα, περί ης όρα εις την πρώτην εύρεσιν αυτής την εορταζομένην κατά την εικοστήν τετάρτην Φευρουαρίου.
Σημείωσαι δεύτερον, ότι Ιωσήφ τις από της Γκιουρτζίας το γένος Παρατασφίλης, εν έτει ͵αχοε’ [1675], ερχόμενος εις το Βυζάντιον, ίνα εκείθεν υπάγη εις Ιερουσαλήμ, εμβήκεν εις καΐκιον λαζικόν, είχε δε εικόνα του Προδρόμου κεκοσμημένην ήτις ήτον εσκαμμένη όπισθεν, και είχεν εν αυτή τον λάρυγγα του Προδρόμου. Επνίγη όμως εγγύς του Κυτώρου το καΐκιον μετά του Ιωσήφ και των ανθρώπων και της εικόνος (σελ. 267 της Δωδεκαβίβλου).
Λόγους δε πανηγυρικούς έχουσιν εις την Αποτομήν, ο Χρυσόστομος, ου η αρχή· «Ώσπερ τις ανήρ φιλέρημος». Του αυτού εις την αυτήν, ου η αρχή· «Πάλιν Ηρωδιάς μαίνεται». Θεόδωρος Στουδίτης, ου η αρχή· «Φαεινή και θεοχαρής η ημέρα». Ανδρέας ο Κρήτης, ου η αρχή· «Πηδά και γήρας». Γρηγόριος ο Παλαμάς, ου η αρχή· «Ει τίμιος ο θάνατος των Οσίων αυτού». (Σώζονται εν τη Ιερά Λαύρα, εν τη Μονή του Βατοπαιδίου, εν τη των Ιβήρων, και εν τη του Διονυσίου.) Εν δε τη Λαύρα και τη των Ιβήρων σώζονται και άλλοι λόγοι εις την εορτήν ταύτην, πάντες το επαινετόν έχοντες· ων εις εστι και ο αρχόμενος ούτω· «Ιωάννην το μέγα κλέος της οικουμένης», όστις διαλαμβάνει περί της συλλήψεως, γεννήσεως, και ανατροφής του Προδρόμου· περί ου προείπομεν και εις το Γενέσιον του Προδρόμου. Αλλά και Θεόδωρος ο καλούμενος πτωχός Πρόδρομος λόγον γλαφυρόν έχει εις την αυτήν εορτήν, ου η αρχή· «Καλώς εφήρμοσεν η τάξις την του Προδρόμου τελείωσιν». (Σώζεται εν τινι Κελλίω Κουτλουμουσιανώ του Προδρόμου άνω των Καρεών.)
Χρόνια πολλά