Η ευλογία των σταφυλιών από την εκκλησία κατά την εορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος (6 Αυγούστου) έχει βαθιές ρίζες στην παράδοση και τη θεολογία της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ακολουθούν οι κυριότεροι λόγοι:
- Συμβολισμός της Μεταμόρφωσης και της Άγιας Κοινωνίας: Η Μεταμόρφωση του Χριστού συμβολίζει την ανανέωση και τη μεταμόρφωση της ανθρώπινης φύσης. Τα σταφύλια, από τα οποία παράγεται το κρασί, που χρησιμοποιείται στη Θεία Ευχαριστία, είναι σύμβολο του αίματος του Χριστού. Ευλογώντας τα σταφύλια, η Εκκλησία υπενθυμίζει στους πιστούς τη σημασία της θείας κοινωνίας και τη μεταμόρφωση της ζωής τους μέσω αυτής.
- Αγροτική Παράδοση: Η εορτή της Μεταμόρφωσης συμπίπτει με την περίοδο της ωρίμανσης των σταφυλιών στην Ελλάδα. Στην αρχαιότητα, η ευλογία των πρώτων καρπών των αμπελιών ήταν μια πρακτική που στόχευε στην ευχαριστία προς τον Θεό για την καλή σοδειά και την ευλογία για την επόμενη.
- Ευχαριστία και Δόξα στον Θεό: Η πράξη της ευλογίας των σταφυλιών αποτελεί μια μορφή ευχαριστίας προς τον Θεό για τα αγαθά που παρέχει στους ανθρώπους. Η Εκκλησία, με την ευλογία των σταφυλιών, εκφράζει την ευγνωμοσύνη της προς τον Θεό για τον πλούτο της φύσης και την αφθονία των αγαθών.
- Συμβολισμός της Νέας Ζωής και της Αθανασίας: Τα σταφύλια, ως καρπός που αναγεννάται κάθε χρόνο, συμβολίζουν τη νέα ζωή και την αθανασία που δίνεται στους πιστούς μέσω της πίστης στον Χριστό και της συμμετοχής τους στα μυστήρια της Εκκλησίας.
Η τελετή της ευλογίας των σταφυλιών είναι, λοιπόν, μια συνδυασμένη έκφραση της πίστης, της παράδοσης και της ευγνωμοσύνης προς τον Θεό, προσφέροντας τα πρώτα καρπούμενα αγαθά ως ένδειξη τιμής και ευχαριστίας.
Ο Καθηγητής Γ. Σκαλτσής αναφέρει (Εφημέριος», Σεπτέμβριος 2000, σελ. 11-14.):
Στις αγροτικές περιοχές συνηθίζεται ανήμερα της Μεταμόρφωσης να προσκομίζονται στις εκκλησίες για να ευλογηθούν με ειδική ευχή τα πρώτα σταφύλια της χρονιάς, τα οποία στη συνέχεια διανέμονται στο εκκλησίασμα.
Η ευλογία των σταφυλιών κατά τη Μεταμόρφωση κατανοείται μέσα από τις θεολογικές, ανθρωπολογικές και κοσμολογικές διαστάσεις της εορτής αυτής. ῾Ο Κύριος «ημέρας εξ» η «ωσεί ημέρας οκτώ», μετά την πρόρρηση του Πάθους Του, «εις όρος υψηλόν… μετεμορφώθη έμπροσθεν αυτών (Πέτρου, ᾿Ιακώβου και ᾿Ιωάννου), και έλαμψε το πρόσωπον αυτού ως ο ήλιος,τα δε ιμάτια αυτού εγένετο λευκά ως το φως». Αυτός είναι ο Δημιουργός του κόσμου,αλλά και ο κυρίαρχος των εσχάτων. Αυτός είναι η άμπελος «εν ουρανοίς μεν έχουσα την ρίζαν, επί γης δε τα κλήματα·άμπελος κλαδευομένη το σώμα, αλλ᾿ ου την ρίζαν· άμπελος μετά τρίτην ημέραν του κλαδευθήναι βλαστάνουσα τον βότρυντής αναστάσεως». Είναι φυσικό, λοιπόν, με τη Μεταμόρφωση του Κυρίου να φωτίζεται και νάδοξάζεται ολόκληρος ο κόσμος.
῾Η κτίση φαιδρύνεται και αποκτά τη λαμπρότητα που είχε κατά το χρόνοτής δημιουργίας. Γι᾿ αυτόν ακριβώς το λόγο και η κτίση, ανταποκρινόμενη δοξολογικά σ᾿ αυτή τη δωρεά και την ελπίδα, αναφέρεται πρόςτό Δημιουργό της και τον ευχαριστεί, αλλά και η ᾿Εκκλησία στην πιο κατάλληλη εορτή, της Δημιουργίας και των ᾿Εσχάτων της ανανέωσης και της ελπίδας, συνηθίζει να ευλογεί τον κόσμο και τις απαρχές του, επιβεβαιώνοντας έτσι ότι η ανανέωση αρχίζει από το Θεό, περνά μέσα από τη φύση και καταλήγει στη σωτηρία του ανθρώπου.
῾Η ευλογία των σταφυλιών, των αντιπροσωπευτικών αυτών απαρχών του κόσμου, είναι μία λειτουργική πράξη που τονίζει–ιδιαίτερα τη δοξολογική και ευχαριστιακή προσφορά της ύλης και των καρπών της γης στο Δημιουργό Θεό και κτίστη των απάντων. Πολύ περισσότερο μάλιστα, όταν ο καρπός αυτός της αμπέλου μας δίδει το κρασί, που ο Χριστός ευλόγησε στην Κανά, για να τονίσει την εν Χριστώ μεταμόρφωση του κόσμου,αλλά και μας το παρέδωσε στο Μυστικό Δείπνο, ως το στοιχείο εκείνο, που μαζί με το ψωμί, την ώρα της θείας Λειτουργίας αφθαρτοποιούνται χαρισματικά, μεταποιούμενα σε Κυριακό «σώμα και αίμα», θεία Ευχαριστία.
Εκτός τούτων, η ευλογία των σταφυλιών τονίζει και την ανάγκη συνεχούς πνευματικής καρποφορίας και μεταμορφωτικής πορείας του ανθρώπου, καθόσον«οἱ τῷ ὕψει τῶν ἀρετῶν διαπρέψαντες, καὶ τῆς ἐνθέου δόξης ἀξιωθήσονται».
Χρόνια πολλά