Ο Όσιος Θεόδουλος ήταν Κύπριος ασκητής άγνωστης εποχής, που λόγω της μεγάλης του άσκησης, αξιώθηκε διορατικού πνεύματος, υποκρινόμενος τον σάλο (τρελό)
Έλεγχε τους ανθρώπους για τις ανομίες που διέπρατταν και έτσι οσιακά αφού έζησε, απεβίωσε ειρηνικά, το δε λείψανο του γιατρεύει θαυματουργικά πολλές ασθένειες.
Η αναγνώριση των διά Χριστόν Σαλών ως αγίων – αρχιμ. Παύλος Παπαδόπουλος
Σύμφωνα με τον απόστολο Παύλο πρέπει να αποφεύγουμε κάθε είδος σκανδαλισμού των ανθρώπων[20]. Όμως μέσα από τους βίους των διά Χριστόν σαλών, βλέπουμε ότι κατά κάποιο τρόπο οι σαλοί αρνούνται την παραίνεση του αποστόλου, καθώς προκαλούν συστηματικά των σκανδαλισμό των πιστών και διασύρουν ακόμη και την κανονική τάξη της Εκκλησίας, την ευπρέπεια του ναού και την υποχρέωση της νηστείας[21].
Όπως προαναφέραμε, αυτό γινόταν για την απόκρυψη των αρετών τους. Έπρεπε όμως να γίνεται πολύ προσεκτικά, ώστε να επέλθει το επιθυμητό αποτέλεσμα, δηλ. η ωφέλεια των υπολοίπων. Σε κάποιες περιπτώσεις οι σαλοί ήταν εντολοδόχοι από τον ίδιο τον Κύριο. Το ότι ήταν εντολοδόχοι έχουμε την μαρτυρία από τον ίδιο τον αγ. Συμεών τον δια Χριστόν σαλό, όταν επρόκειτο να αφήσει τον συνασκητή του Ιωάννη στην έρημο, για να πάει στις πολιτείες να εμπαίξει τον κόσμο. «Ἐν τῇ δυνάμῃ τοῦ Χριστοῦ ὑπάγω ἐμπαίζων τὸν κόσμον»[22]. Γράφει χαρακτηριστικά ο καθ. Χρ. Γιανναράς: «Οι διά Χριστόν σαλοί δεν διαλέγουν σαν μια μορφή άσκησης αυτή τη σαλότητα, αλλά διαλέγονται από τον ίδιο τον Θεό για κάτι τέτοιο. Το κάνουν “άθελά” τους. Ο δρόμος τους έφερε εκεί. Και είναι αυτό γεύση αλήθειας και επικίνδυνης ελευθερίας»[23]. Τους χρησιμοποίησε δηλαδή ο Κύριος, όπως ακριβώς τους αποστόλους Του, σώζοντας μέσω αυτών και όσους μπόρεσαν να πάρουν τα σωστά μηνύματα[24].
Ο άγιος σαλός κατόρθωνε να κερδίσει τη συμπάθεια και την εμπιστοσύνη των αμαρτωλών και των δυστυχισμένων[25]. Επίσης, έσωζε γυναίκες που ζούσαν στην πορνεία, τις οδηγούσε σε νόμιμο γάμο ή ακόμα και στο μοναχικό βίο ή τις ελευθέρωνε από τη διαφθορά προμηθεύοντάς τους χρήματα. Ακόμη, κέρδιζε και τους άπιστους ή τους αιρετικούς και τους επέστρεφε στη ορθή πίστη[26]. Επομένως, οι διά Χριστόν σαλοί κατείχαν μία ξεχωριστή θέση στη συνείδηση των πιστών.
Γι’ αυτούς τους λόγους, όπως και με όλους τους αγίους, έτσι και με τους διά Χριστόν σαλούς, αυτοί οι οποίοι αναγνώρισαν πρώτοι την αγιότητα τους, ήταν οι πιστοί άνθρωποι, το πλήρωμα της Εκκλησίας και κυρίως οι αυτόπτες μάρτυρες που ζούσαν μαζί τους και ενδεχομένως και να σκανδαλίστηκαν από το φέρσιμό τους. Ιδιαίτερα όμως μετά το θάνατο ενός σαλού, όσοι ευεργετήθηκαν από εκείνον, έσπευσαν για να διηγηθούν όσα τους έκανε ο σαλός για την σωτηρία τους[27].
Εφόσον λοιπόν, οι σαλοί έχουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την αναγνώριση της αγιότητά τους, δηλ. την ορθή πίστη, τα θαύματα και προπάντων τη συγκατάθεση των πιστών, η Εκκλησία δεν μπορεί παρά μόνον να επισημοποιήσει την αγιότητα των ανθρώπων αυτών[28] που αγάπησαν τον Θεό και τον πλησίον τόσο πολύ που παραμέρισαν την δική τους «έξωθεν καλή μαρτυρία» προφυλάσσοντας με αυτόν τον τρόπο και τον εαυτό τους από την θανατηφόρο υπερηφάνεια αλλά και δίνοντας το παράδειγμα του όντως εν Χριστώ ελεύθερου ανθρώπου, ο οποίος μπορεί να κινείται άφοβα πέρα από τα όρια της ηθικότητας, των κανόνων και της επιβαλόμενης κοινωνικής συμπεριφοράς, μιας και ο ίδιος έχει φτάσει με την Χάρη του Θεού στην απόκτηση μιας χριστομίμητης αγάπης που είναι ανώτερη από κάθε είδους καθωσπρεπισμού και επιφανειακής ευγένειας.
[20] Α΄ Κορ. 8, 13: «διόπερ εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω.».
[21] ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ, Ο άγιος Συμεών ο διά Χριστόν σαλός, PG 93, 1712D, 1728AB. Πρβλ. ΓΙΑΝΝΑΡΑ ΧΡ., Η ελευθερία του ήθους, ο.π., σσ. 92-94.
[22] PG 93, 1704B. Πρβλ. ΓΙΑΝΝΑΡΑ ΧΡ., Η ελευθερία του ήθους, ο.π., σ. 92. Βλ. επίσης, ΠΕΤΡΙΔΗ ΙΚ., Εμπαίζοντες «Ημείς μωροί διά Χριστόν…», ο.π., σσ. 12-13.
[23] Βλ. ΓΙΑΝΝΑΡΑ ΧΡ., Η ελευθερία του ήθους, ο.π., σ. 88.
[24] Βλ. ΠΕΤΡΙΔΗ ΙΚ., Εμπαίζοντες «Ημείς μωροί διά Χριστόν…», ο.π., σ. 12.
[25] ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ, Ο άγιος Συμεών ο διά Χριστόν σαλός, PG 93, 1713.
[26] «Ὅλος οὖν ὁ σκοπός τοῦτου οὗτος ὑπήρχε· πρώτον μὲν εἰς τὸ σῶσαι ψυχάς, εἴτε δι’ ἐπιφορῶν, ὧν αὐταῖς γελοιωδῶς ἢ μεθοδευτικῶς ἐπετέλει, εἴτε διά παραγγελιῶν, ὧν πρὸς αὐτούς σαλίζων ἔλεγεν, ἔπειτα δὲ ἵνα μὴ γνωσθῇ αὐτοῦ ἡ ἀρετή και λάβῃ ἔπαινον παρά τῶν ἀνθρώπων καὶ τιμήν», ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ, Ο άγιος Συμεών ο διά Χριστόν σαλός, PG 93, 1728. Πρβλ. ΓΙΑΝΝΑΡΑ ΧΡ., Η ελευθερία του ήθους, ο.π., σ. 95.
[27] «Τότε ἅπαντες ὥσπερ ἐξ ὕπνου ἀνένηψαν καὶ ἐξηγοῦντο ἀλλήλοις ὅσα ἐποίησεν ἑνὶ ἑκάστῳ θαυμάσια καὶ ὅτι διὰ τὸν Θεὸν προσεποιείτο τὸν σαλόν». ΛΕΟΝΤΙΟΥ ΝΕΑΠΟΛΕΩΣ, Ο άγιος Συμεών ο διά Χριστόν σαλός, PG 93, 1745Β.
[28] Οι σαλοί άγιοι που αναγνωρίζει η Εκκλησία είναι οι εξής: άγ. Ανδρέας (28 Μαΐου), άγ. Θεόδωρος (25 Φεβρουαρίου), άγ. Συμεών (21 Ιουνίου), αγ. Ισιδώρα (1 Μαΐου), άγ. Παύλος (6 Νοεμβρίου), άγ. Σάββας ο Βατοπαιδινός (5 Οκτωβρίου) και ο άγ. Θεόδουλος ο Κύπριος (3 Δεκεμβρίου). Πλην αυτών, η Εκκλησία της Ρωσίας τιμά μεγαλύτερο αριθμό διά Χριστόν σαλών αγίων, ανδρών και γυναικών. Βλ. ΚΟΡΝΑΡΑΚΗ ΙΩ., Ταρσώ η διά Χριστόν σαλή, ο.π., σ. 98.
αρχιμ. Παύλος Παπαδόπουλος
ΕΙΚΟΝΑ: Όσιος Θεόδουλος ο Κύπριος, ο δια Χριστόν σαλός – Μιχαήλ Χατζημιχαήλ© www.michaelhadjimichael.com