Τι είναι ο Μεγάλος Αγιασμός των Θεοφανείων στην ορθόδοξη εκκλησία.
Μεγάλος Αγιασμός ονομάζεται η Ακολουθία του Αγιασμού που τελείται στο Ναό στις 6 Ιανουαρίου εις αναμνήση της Βαπτίσεως του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη υπό του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Ο Αγιασμός των υδάτων τα Θεοφάνεια
Μία από τις πιο γνωστές Ακολουθίες της Εκκλησίας μας είναι αυτή του Αγιασμού των υδάτων. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία η Ακολουθία αυτή παρουσιάζεται σε δύο τύπους, τον μεγάλο και τον μικρό Αγιασμό. Μέγας Αγιασμός ονομάζεται η Ακολουθία που τελείται στο Ναό στις 6 Ιανουαρίου εις αναμνήση της Βαπτίσεως του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού στον Ιορδάνη υπό του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου.
Ο Μεγάλος Αγιασμός φυλάσσεται όλο το χρόνο στο Ναό, σε ειδική φιάλη. Σκοπός της πράξης αυτής είναι η διευκόλυνση των πιστών και η εξυπηρέτηση των αναγκών τους: όταν κάποιος είναι ασθενής «εις αγιασμόν και ίασιν ψυχής τε και σώματος» και στην περίπτωσή που κάποιος χριστιανός δεν μπορεί να μεταλάβει το Σώμα και το Αίμα του Χριστού γιατί διατελεί κάτω από κάποιο παιδαγωγικό επιτίμιο του Πνευματικού του.
Ο Μεγάλος Αγιασμός σε καμία περίπτωση δεν δύναται να υποκαταστήσει την μεταλήψη του Σώματος και Αίματος του Κυρίου στο Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Δεν θεωρείται υποκατάστατο, ούτε όμοιο και ισότιμο. Απλώς δίδεται ως μία παρηγορία στους χριστιανούς που δεν μπορούν να κοινωνήσουν και για να ενισχυθούν στον αγώνα τους για την μετάνοια.
Στην πρώτη Εκκλησία την παραμονή των Θεοφανείων γινόταν η Βάπτιση των Κατηχουμένων, δηλαδή των νέων χριστιανών (όπως την παραμονή του Πάσχα και της Πεντηκοστής). Τα μεσάνυχτα τελούνταν ο Αγιασμός του ύδατος για την τελετή του Βαπτίσματος. Αργότερα όμως η Ακολουθία του Αγιασμού απομονώθηκε από αυτή του Βαπτίσματος, παρόλο που διατήρησε πολλά στοιχεία του. Παρέμεινε η συνήθεια οι πιστοί να παίρνουν από το αγιασμένο νερό «προς αγιασμόν οίκων» όπως αναφέρει η καθαγιαστική ευχή του Μεγάλου Αγιασμού.
Την παραμονή των Θεοφανείων νηστεύουμε ως προπαρασκευή για την μεγάλη εορτή των Θεοφανείων, που ακολουθεί. Αυτό άλλωστε συμβαίνει με όλες τις μεγάλες εορτές του εκκλησιαστικού έτους.
Η συνήθεια της νηστείας προ της εορτής των Θεοφανείων επικράτησε νωρίς (δηλ. την παραμονή) για δύο λόγους: Πριν από κάθε Δεσποτική εορτή (που αναφέρεται δηλαδή στο πρόσωπο του Δεσπότη Χριστού) προηγούνταν νηστεία για την ψυχική και σωματική κάθαρση των πιστών. Έτσι, η Εκκλησία όρισε να νηστεύουμε την παραμονή των Θεοφανείων σαν προετοιμασία για την γιορτή, όπως προαναφέραμε. Νηστεύουμε μόνο μία ημέρα για την μεγάλη αυτή εορτή και όχι περισσότερες ημέρες γιατί βρισκόμαστε σε εορταστική περίοδο, το Άγιο Δωδεκαήμερο.
Επίσης, παλαιά συνήθεια ήταν αυτοί που θα βαπτίζονταν να νηστεύουν και μαζί με αυτούς οι ανάδοχοι, οι συγγενείς αλλά και άλλοι χριστιανοί οι οποίοι τηρούσαν εθελοντικά νηστεία «υπέρ των βαπτιζομένων». Δεν ήταν λοιπόν δύσκολο στη συνείδηση των χριστιανών να συνδεθούν η πόση του αγιασμού και η νηστεία, χωρίς να υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ αυτών. Μολαταύτα η νηστεία της παραμονής, πρέπει σε κάθε περίπτωση να τηρηθεί. Απαραίτητη όμως είναι και η πνευματική νηστεία.
Γι’ όσους πίνουν Μεγάλο Αγιασμό επειδή δεν μπορούν να μεταλάβουν το Σώμα και το Αίμα του Χριστού, ας νηστεύουν όσο ορίσει σε αυτούς ο Πνευματικός τους, «απέχοντες από παντός μολυσμού σαρκός τε και πνεύματος, επιτελούντες αγιωσύνην εν φόβω Θεού».
Ο Αγιασμός είναι πράγματι ένα πολύτιμο και ιερότατο πνευματικό εφόδιο, το οποίο με πολύ σοφία προσφέρει η Εκκλησία σε όλους μας. Μέσω αυτού ο πιστός εξαγιάζεται, χαριτώνεται και ενδυναμώνεται στον πνευματικό αγώνα του.
Ιερά Μητρόπολη Κηφισιάς