Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών Χρύσανθος (κατά κόσμον Χαρίλαος Φιλιππίδης, Γρατινή Ροδόπης, 1881 – Αθήνα, 28 Σεπτεμβρίου 1949) ήταν Έλληνας θεολόγος και ακαδημαϊκός (1940), Μητροπολίτης Τραπεζούντας (1913-1938) και Αρχιεπίσκοπος Αθηνών κατά τη Δικτατορία Μεταξά (1938-1940) παυθείς από την κατοχική κυβέρνηση.
Με την εμπλοκή της Ελλάδας στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος ανέπτυξε έντονη εθνική δράση, εμψυχώνοντας τον λαό και τον Στρατό της χώρας.
Όταν οι Γερμανοί κατακτητές εισήλθαν στην Αθήνα, τότε ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος αρνήθηκε να συμμετάσχει στην επιτροπή υποδοχής των Γερμανών (μαζί με τον Νομάρχη, το Δήμαρχο και το Φρούραρχο).
«Έργο του Αρχιεπισκόπου δεν είναι να υποδουλώνει, αλλά να απελευθερώνει» ήταν η γενναία του απάντηση. Κατ’ επέκταση, αρνήθηκε να Χοροστατήσει στη «Δοξολογία» για τη Γερμανική κατοχή της πόλεως.
Ας δούμε πώς αυτός ο Αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος υπεδέχθη τον Στρατάρχη Γερμανό διοικητή της Ελλάδος, τόν Φόν Στούμμε, Ανώτατο Διοικητή Νοτιοανατολικής Ευρώπης, στην Αρχιεπισκοπή, μετά την κατάληψη των Αθηνών από τους Γερμανούς.
Τον εδέχθη ατάραχος, με ύφος ψυχρό και όρθιος. Δεν του προσέφερε ούτε ένα κάθισμα. Ακολούθησε ο παρακάτω διάλογος.
Φον Στούμμε: «Ο Γερμανικός στρατός δεν έφτασε με εχθρικές διαθέσεις κατά του πληθυσμού».
Χρύσανθος: «Κυριε Στρατάρχα, πρωτίστως ο στρατός σας εισέβαλεν εις ένα τόπον, του οποίου ο λαός ηγωνίσθη με πραγματικήν πίστιν διά την ελευθερίαν του και δια την ουδετερότητά του και εξακολουθεί πάντοτε να πιστεύη εις τα ιδανικά του».
Φον Στούμμε: (Προσπαθώντας να συγκρατήσει την οργή του) «Δεν σας ικανοποιούν μήπως αι διαβεβαιώσεις μου;»
Χρύσανθος: «Τας ήκουσα. Αλλά νομίζω, ότι έχω καθήκον ως αρχηγός της Εκκλησίας της Ελλάδος να σας συστήσω να σεβασθή η Γερμανική διοίκησις τον ηρωϊκόν λαόν της Χωρας αυτής, διά να αποφευχθούν δυσάρεστα γεγονότα».
Φον Στούμμε: «Είμεθα σύμφωνοι. Από της επόψεως αυτής είμεθα βέβαιοι, ότι και η Ελληνική Εκκλησία δεν θα λησμονήση την υποχρέωσίν της να καθοδηγήση τον Ελληνικόν λαόν εις τας υποχρεώσεις του, και το συμφέρον του, να συνεργασθή αρμονικά και εγκάρδια με τας στρατιωτικάς αρχάς της Κατοχής, ακριβώς για να αποφευχθούν τα δυσάρεστα»
Χρύσανθος: «Η Ελληνική Εκκλησία ευρέθη πάντοτε παρά τον πλευρόν του Ελληνικού λαού εις τούς αγώνες του, αξία της εμπιστοσύνης του και να είσθε βέβαιοι, ότι δεν θα λείψη να πράξη το καθήκον της και κατά την κρίσιμον αυτήν περίπτωσιν».
Πέρασαν μερικές στιγμές παγερής σιωπής και ο Στρατάρχης αναγκάσθηκε να υποκλιθεί και να φύγει. Βέβαια, όπως ήδη προείπαμε, μετά από λίγο εξεθρονίσθη ο λαμπρός εκείνος Ιεράρχης από τη θέση του.
Ο Χρύσανθος θεωρήθηκε ο υπέρτατος πνευματικός αρχηγός της εθνικής Αντιστάσεως στην Ελλάδα. Στο ταπεινό αλλά ιστορικό σπίτι του, στην οδό Σουμελάς στην Κυψέλη, λειτουργούσε παράνομος ασύρματος, με τον οποίο επικοινωνούσε με την Ελληνική κυβέρνηση. Ήταν δε γνωστός ως ο «Ασύρματος του Δεσπότη» και λειτουργούσε μέχρι την απελευθέρωση τού Έθνους.