Από τον ΣΩΤΗΡΗ ΛΕΤΣΙΟ*
Θαυμαστό μνημείο της ορθόδοξης πίστης και διαρκές σημείο αναφοράς και τόπος προσκυνήματος για τους κατοίκους του Αυλώνα, στο Νομό Αττικής, αποτελεί εδώ και πολλές δεκαετίες ο Ιερός Ναός των Αγίων Αντωνίου και Ανδρέου, ο οποίος ανήκει σήμερα στην Ιερά Μητρόπολη Ιλίου, Αχαρνών, Πετρουπόλεως. Ο ναός κτίστηκε το 1937 ενώ έως τότε η μοναδική εκκλησία του χωριού ήταν ο Αγιος Δημήτριος, ένας ναός μικρότερος σε μέγεθος και σε απλού ρυθμού τρίκλιτης βασιλικής. Η ανέγερση του νέου ναού κατέστη δυνατή χάρη σε χρήματα που διέθεσε η Λουκία Ζυγομαλά (1863-1947) προκειμένου να τιμήσει έτσι τη μνήμη του συζύγου της και του γιου της, ενώ στην κρύπτη του ναού βρίσκονται οι τάφοι της οικογένειας Ζυγομαλά. Αξίζει μάλιστα να τονιστεί ότι η Λουκία Ζυγομαλά ανέφερε ρητώς στη διαθήκη της, ότι απαγορεύεται η οποιαδήποτε διασκευή ή μεταρρύθμιση εσωτερική ή εξωτερική τόσο του ιερού ναού αλλά και του κωδωνοστασίου.
Τα εγκαίνια του ναού έγιναν στις 17 Απριλίου 1938 και το όλο κτίσμα σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Νικόλαο Ζουμπουλίδη, ο οποίος εμπνεύστηκε τον συγκεκριμένο ναό από τα βυζαντινά πρότυπα. Οσο για την εικονογράφηση αυτή είναι έργο του ζωγράφου Αναστάσιου Λουκίδη. Ο ναός είναι οκταγωνικός, δηλαδή ο θόλος του στηρίζεται σε οκτώ σημεία. Είναι λιθόκτιστος και η τοιχοποιΐα του ακολουθεί -στο μεγαλύτερο μέρος της- το σύστημα της απλής λιθοδομής. Επίσης θα πρέπει να τονιστεί ότι το οικοδομικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε-με το χαρακτηριστικό χρώμα της ώχρας-προέρχεται από το βραχώδες έδαφος της περιοχής. Σε πολλά σημεία μάλιστα, κυρίως στο πρωστώο, η λιθοδομή συνδυάζεται με ζώνες από πλίνθους, όπως συμβαίνει συχνά στη βυζαντινή αρχιτεκτονική. Αυτός ο συνδυασμός λειτουργεί με διακοσμητικό τρόπο στην εξωτερική όψη του κτίσματος δημιουργώντας μια ενδιαφέρουσα χρωματική εναλλαγή, η οποία εναρμονίζεται με την σκούρα απόχρωση των κεραμιδιών.
Οπως σημειώνει στο βιβλίο – λεύκωμα που έγραψε ο κ. Σπύρος Στεργίου για τον ναό των Αγίων Αντωνίου και Ανδρέου -από το οποίο αντλούμε πολύτιμο υλικό- ο ναός αυτός θεωρείται αντίγραφο του βυζαντινού ναού των Αγίων Θεοδώρων στο Μυστρά. Ωστόσο, ο κ. Στεργίου επισημαίνει πως πέραν από τις ομοιότητες υπάρχουν και πολλές διαφορές.
ΠΡΟΑΥΛΙΟΣ ΧΩΡΟΣ
Ο ναός αυτός δεσπόζει στο κάτω μέρος της πλατείας του Αυλώνα. Το έδαφος είναι επικλινές και ο αρχιτέκτονας φρόντισε να αξιοποιήσει τα διάφορα επίπεδα με την κατάλληλη διαμόρφωση των ακάλυπτων χώρων, ανατολικά και δυτικά της εκκλησίας. Ετσι διαμορφώθηκε ο κήπος και η πλακόστρωτη πλατεία που χρησιμεύει σαν προαύλιος χώρος. Το κωδωνοστάσιο τοποθετήθηκε στη δυτική πλευρά, ενώ στην ελεύθερη ανατολική πλευρά στήθηκε η μαρμάρινη στήλη, αφιέρωμα των αγροτών κατοίκων της περιοχής στον ευεργέτη Αντώνιο Ζυγομαλά. Τα αποκαλυπτήρια της στήλης έγιναν το 1938 παρουσία του τότε Μητροπολίτη Αττικής και Μεγαρίδος Ιακώβου. Στα άκρα του κυρίως ναού τέσσερις κιονοστοιχίες -η καθεμία με τρεις κίονες που ενώνονται με τόξα- χωρίζουν κατά κάποιο τρόπο τον κυρίως ναό από τους παράπλευρους χώρους. Το 1941 κατά την διάρκεια του Β’ Π.Π μια βόμβα που έπεσε πάνω στο ναό κατέστρεψε μέρος της οροφής χωρίς ευτυχώς να εκραγεί. Η πρόχειρη επιδιόρθωση της ζημιάς είχε σαν φυσικό επακόλουθο η υγρασία να καταστρέψει μέρος του ναού καθώς και κάποιες από τις τοιχογραφίες, οι οποίες ήταν ήδη μαυρισμένες από την αιθάλη των κεριών. Η στέγη τελικά επισκευάστηκε το 1999, οπότε έγινε ανακεράμωση και μόνωση χάρη στην οικονομική βοήθεια του Δήμου Αυλώνα που ανήλθε στο ποσό των 1.400.000 δραχμών. Ακολούθησαν και άλλες εργασίες τόσο εντός όσο και στον περιβάλλοντα χώρο του ναού.
*Αναδημοσίευση από την Εφημερίδα “Ορθόδοξη Αλήθεια”