Όσιος Παύλος ο Ξηροποταμινός – Ημερομηνία Εορτής: 28 Ιουλίου
Ο Όσιος Παύλος ο Ξηροποταμινός συγκαταλέγεται μεταξύ των μεγάλων ασκητών του 10ου αιώνα και ιδιαίτερα του Αγίου Όρους. Κατά τον βίο του, φέρεται ως «ύπατος των φιλοσόφων», γεγονός που υποδηλώνει τη σοφία, τη θεολογική του συγκρότηση και τη βυζαντινή αρχοντική του καταγωγή.
Από την κοσμική σοφία στην ασκητική αφάνεια
Αν και γεννήθηκε σε περιβάλλον πλούτου και μόρφωσης, ο νεαρός Παύλος άφησε πίσω του τη λαμπρότητα της Κωνσταντινουπόλεως και με την όψη επαίτη κατέφυγε στο Άγιον Όρος, επιλέγοντας τον δρόμο της ταπεινώσεως. Εκεί, κοντά στη σημερινή Ιερά Μονή Ξηροποτάμου, έστησε την ασκητική του καλύβη, όπου έζησε με αυστηρή λιτότητα: το έδαφος ως στρώμα και μια πέτρα ως προσκέφαλο.
Η ίδρυση δύο Αγιορειτικών Μονών
Η ακτινοβολία της αρετής του σύντομα προσέλκυσε πλήθος πιστών και ασκητών. Αν και αποσύρθηκε για λίγο στην πατρίδα του, επανήλθε στο Άγιον Όρος και αναγκάστηκε, λόγω της προσέλευσης μαθητών, να ιδρύσει δύο μονές:
- Μονή Ξηροποτάμου, από όπου πήρε και το προσωνύμιο «Ξηροποταμινός».
- Μονή Αγίου Παύλου, στους πρόποδες του Άθω, αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο.
Η δεύτερη μονή φέρει μέχρι σήμερα το όνομά του και αποτελεί σημαντικό πνευματικό κέντρο.
Η πνευματική παρακαταθήκη του Οσίου Παύλου
Λίγο πριν από την οσιακή του κοίμηση, ο Όσιος Παύλος προγνώρισε το τέλος του και απηύθυνε προς τους μαθητές του μια ουσιαστική πνευματική διαθήκη:
«Ἔχετε, τέκνα καὶ ἀδελφοί, τὴν ἀγάπην, τὴν εὐχὴν, τὴν ταπείνωσιν καὶ τὴν ὑπακοήν· διότι ὁποῖος μοναχὸς δὲν ἔχη αὐτὰς τὰς ἀρετάς, δὲν πρέπει νὰ λέγεται μοναχός, ἀλλὰ κοσμικός».
Τα συγγράμματα του Οσίου Παύλου
Αρκετά από τα πνευματικά έργα του Οσίου Παύλου σώζονται στη Μονή Ξηροποτάμου. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται:
- Έξι Κανόνες στους Άγιους 40 Μάρτυρες
- Κανόνας ιαμβικός στον Τίμιο Σταυρό
- Λόγος στα Εισόδια της Θεοτόκου
Στη νεότερη εποχή, ο γνωστός αγιορείτης υμνογράφος μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης συνέθεσε νέα ακολουθία προς τιμή του.
Η μνήμη του και η σημασία του για το Άγιον Όρος
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Οσίου Παύλου του Ξηροποταμινού στις 28 Ιουλίου. Το παράδειγμά του αποτελεί υπόμνηση της αποταγής, της υπακοής και της αληθινής φιλοκαλικής ζωής, ιδανικά που σημάδεψαν τον αγιορείτικο μοναχισμό και διατηρούνται αλώβητα έως σήμερα.
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Βασιλείου ἀξία ἀνταλλαξάμενος, τὸν θεούφαντον τρίβωνα τῆς ὅσιας ζωῆς, ὡς ἀστὴρ ἑωθινὸς ἐν Ἄθῳ ἔλαμψας, καὶ ὁδηγεῖς φωτιστικῶς, Μοναζόντων τοὺς χορούς, πρὸς κτῆσιν τὴν τῶν κρειττόνων, Παῦλε Πατέρων ἄκρατης, καὶ πρεσβευτὰ ἠμῶν πρὸς Κύριον.
Κοντάκιον
Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Ὡς ἀνάκτων βλάστημα, Παῦλε θεόφρον, κληρονόμος ἄξιος, καὶ υἱὸς ὤφθης εὐκλεής, τοῦ οὐρανίου Παντάνακτος, δι’ ἰσαγγέλου ζωῆς Πάτερ Ὅσιε.
Μεγαλυνάριον
Ὤφθης βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ὡς ἀνάκτων γόνος, κληρονόμος δι’ ἀρετῶν· σὺ γὰρ Πάτερ Παῦλε, ἀγγελικῶς βιώσας, τῆς ὑπὲρ νοῦν εὐκλείας, λαμπρῶς ἠξίωσαι.