Για την Κοίμηση της Θεοτόκου χτίστηκαν και πανηγυρίζουν εκκλησίες και μοναστήρια, γίνονται λειτουργίες και ακολουθίες, λέγονται ύμνοι και παρακλήσεις όπως ο μικρός και ο μέγας Παρακλητικός Κανόνας, ψάλλονται τροπάρια.
Να τα ερμηνεύσουμε όλα; Ούτε εγώ έχω δύναμη ούτε εσείς υπομονή. Από όλο αυτόν τον πλούτο θα προσπαθήσω να ερμηνεύσω μόνο το δοξαστικό του εσπερινού.
Λέγεται οκτάηχο, επειδή, ενώ τα άλλα τροπάρια ψάλλονται σε έναν ήχο το καθένα, αυτό χωρίζεται σε οκτώ τμήματα και ψάλλεται κάθε τμήμα και σε έναν ήχο. Εκατό περίπου λέξεις είναι. Θα το δούμε πρώτα με συντομία κατά τμήματα και τέλος θα επιμείνω σε ένα σημείο.
Το πρώτο τμήμα (ήχος α΄): «Θεαρχίῳ νεύματι πάντοθεν οἱ θεοφόροι ἀπόστολοι ὑπὸ νεφῶν μεταρσίως αἰρόμενοι». Όταν, λέει, η Παναγία μας ως άνθρωπος απέθανε, εξοφλώντας και αυτή το κοινό χρέος όλων, απουσίαζαν οι απόστολοι. Πού ήταν; Είχαν σκορπιστεί σε όλα τα μέρη του κόσμου, για να κηρύξουν το ευαγγέλιο. Έπρεπε λοιπόν να ειδοποιηθούν, όπως γίνεται και σήμερα όταν πεθάνει κάποιος· τηλεφωνούμε και έρχονται οι συγγενείς κι από το εξωτερικό ακόμη με αεροπλάνο για την κηδεία.
Τότε δεν υπήρχαν τα σημερινά μέσα επικοινωνίας. Υπήρχε όμως ο Θεός. Εκείνος που έδωσε στον άνθρωπο τη δύναμη να επικοινωνεί με τόσους τρόπους, πολύ περισσότερο ο ίδιος, ο νους ο υπέρτατος, έχει τη δύναμη της επικοινωνίας. Γι’ αυτό «θεαρχίῳ νεύματι», λέει, μ’ ένα θεϊκό νεύμα Του, τους ειδοποίησε και διέταξε σύννεφα να τους μεταφέρουν πετώντας από κάθε μέρος! Μ’ ένα νεύμα Του!
Και μήπως κάθε στιγμή δεν το κάνει; Μέσα σε λίγα λεπτά το φως –ο ήλιος– φτάνει στη γη. Πώς; «Θεαρχίῳ νεύματι», με το νεύμα του Θεού· διατάζει τον ήλιο και στέλνει τις ακτίνες του με ταχύτητα. Με το νεύμα Του ο Θεός κυβερνά τον ήλιο, τον αέρα, τα κύματα της θαλάσσης, τα πάντα. Και με το νεύμα Του πάνω στα νέφη, «ἐπὶ πτερύγων ἀνέμων» (Ψαλμ. 103,3), έφτασαν οι απόστολοι όλοι στη Γεθσημανή, για να κηδεύσουν την Παναγία.
Το δεύτερο τμήμα (ήχος πλ. α΄): «Καταλαβόντες τὸ πανάχραντον καὶ ζωαρχικόν σου σκῆνος ἐξόχως ἠσπάζοντο». Σε περικύκλωσαν, Παναγία, και γονατιστοί με ευλάβεια μεγάλη προσκυνούσαν το πάναγνο και ζωηφόρο σκήνωμά σου.
Το τρίτο τμήμα (ήχος β΄): «Αἱ δὲ ὑπέρτατοι τῶν οὐρανῶν δυνάμεις σὺν τῷ οἰκείῳ Δεσπότῃ παραγενόμεναι». Στην κηδεία της μητέρας παρέστη πρώτος ο Υιός της. Μαζί δε με τους αποστόλους ήρθαν και οι αγγελικές δυνάμεις συνοδεύοντας τον Κύριό τους.
Το τέταρτο τμήμα (ήχος πλ. β΄): «Τὸ θεοδόχον καὶ ἀκραιφνέστατον σῶμα προπέμπουσι τῷ δέει κρατούμεναι· ὑπερκοσμίως δὲ προῴχοντο καὶ ἀοράτως ἐβόων ταῖς ἀνωτέραις ταξιαρχίαις· Ἰδοὺ ἡ παντάνασσα θεόπαις παραγέγονεν». Συνοδεύουν, λέει, Παναγία, με δέος το αμίαντο σώμα σου, που δέχθηκε εντός του και εσάρκωσε τον Θεό· και καθώς βλέπουν την ψυχή σου να πετά και να υψώνεται στον ουρανό σαν ήλιος λαμπρός, μένουν εκστατικοί και φωνάζουν στους αγγέλους που είναι υψηλότερα· Έρχεται, έρχεται η θυγατέρα του Θεού και βασίλισσα όλου του κόσμου!
Το πέμπτο τμήμα (ήχος γ΄): «Ἄρατε πύλας καὶ ταύτην ὑπερκοσμίως ὑποδέξασθε, τὴν τοῦ ἀενάου φωτὸς Μητέρα». Ανοίξτε τις πύλες των ουρανών και υποδεχθείτε τη μητέρα του Χριστού, εκείνου που είναι το ανέσπερο φως.
Το έκτο τμήμα (ήχος βαρύς): «Διὰ ταύτης γὰρ ἡ παγγενὴς τῶν βροτῶν σωτηρία γέγονεν· ᾗ ἀτενίζειν οὐκ ἰσχύομεν, καὶ ταύτῃ ἄξιον γέρας ἀπονέμειν ἀδύνατον». Της αξίζει τέτοια υποδοχή, διότι διά της Θεοτόκου έγινε «η παγγενής» σωτηρία, η σωτηρία όλου του γένους των ανθρώπων. Να την αντικρίσουμε δεν μπορούμε, γιατί η λάμψη της θαμπώνει· και να τη στεφανώσουμε όπως της αξίζει μας είναι αδύνατο.
Το έβδομο τμήμα (ήχος δ΄): «Ταύτης γὰρ τὸ ὑπερβάλλον ὑπερέχει πᾶσαν ἔννοιαν». Το μεγαλείο και η δόξα της ξεπερνά κάθε άλλη, δεν μπορεί να τη συλλάβει οποιοσδήποτε νους, είτε ανθρώπου είτε αγγέλου.
Το όγδοο τμήμα (ήχος πλ. δ΄): «Διό, ἄχραντε Θεοτόκε, ἀεὶ σὺν ζωηφόρῳ Βασιλεῖ καὶ τόκῳ ζῶσα, πρέσβευε διηνεκῶς περιφρουρῆσαι καὶ σῶσαι ἀπὸ πάσης προσβολῆς ἐναντίας τὴν νεολαίαν σου· τὴν γὰρ σὴν προστασίαν κεκτήμεθα».
Και το τέλος (ήχος α΄): «Εἰς τοὺς αἰῶνας ἀγλαοφανῶς μακαρίζοντες». Τώρα, λέει, αμόλυντε Θεοτόκε, είσαι διά παντός κοντά στον ζωοδότη βασιλέα και Υιό σου, τον Χριστό. Γι’ αυτό, Παναγία, λέει ο υμνωδός, τώρα που είσαι στον ουρανό, εκ δεξιών του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού, μη παύεις από κει να πρεσβεύεις συνεχώς και να παρακαλείς τον Κύριο, διότι εσένα έχουμε αιώνια προστασία και εσένα υμνούμε με λαμπρά εγκώμια.
Mητροπολίτης Φλωρίνης π. Aυγουστίνος Kαντιώτης