Άγιος Νικόλαος ο Καβάσιλας – Ο Θεολόγος της Εσωτερικής Λατρείας και του Ορθόδοξου Ησυχασμού
Πρώτα χρόνια, παιδεία και οικογενειακό υπόβαθρο
Ο Άγιος Νικόλαος Καβάσιλας γεννήθηκε το 1322 μ.Χ. στη Θεσσαλονίκη, σε περίοδο έντονων πολιτικών και πνευματικών ζυμώσεων. Το πατρικό του επώνυμο ήταν Χαμαετός, αλλά κράτησε το μητρικό «Καβάσιλας», πιθανότατα λόγω του θείου του, Νείλου Καβάσιλα, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης.
Σπούδασε ρητορική, θεολογία, φιλοσοφία και φυσικές επιστήμες τόσο στη Θεσσαλονίκη όσο και στην Κωνσταντινούπολη. Υπήρξε σύμβουλος του αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ΄ Κατακουζηνού, με τον οποίο συνδέθηκε πνευματικά και μοναχικά κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής τους.
Η συμβολή του στην ησυχαστική θεολογία
Μαθητής του Γρηγορίου Παλαμά
Ο Νικόλαος Καβάσιλας επηρεάστηκε βαθιά από τον Γρηγόριο Παλαμά, ηγέτη του ησυχαστικού κινήματος και θεμελιωτή της ενέργειας του Θεού ως βιούμενης πραγματικότητας στη ζωή των πιστών. Υπερασπίστηκε την ορθόδοξη εμπειρία έναντι των αντιησυχαστών όπως οι Βαρλαάμ και Ακινδυνός.
Το συγγραφικό του έργο
Ο Άγιος Νικόλαος υπήρξε πολυγραφότατος, με έργα που καλύπτουν την λειτουργική θεολογία, την πνευματική ζωή, την ασκητική εμπειρία αλλά και κοινωνικά-πολιτικά ζητήματα της εποχής.
Σπουδαιότερα έργα του
- Περί της εν Χριστώ ζωής
- Ερμηνεία της Θείας Λειτουργίας
- Πανηγυρικοί λόγοι και επιστολές
- Συγγράμματα κοινωνικής θεολογίας
Το ύφος του είναι βαθύτατα εμπνευσμένο, φιλοκαλικό, με θεμελίωση στην πατερική παράδοση και βιωματική θεολογία.
Το τέλος και η αγιοκατάταξή του
Ο Άγιος εκοιμήθη ειρηνικά λίγο μετά το 1391 μ.Χ., πιθανότατα στη Μονή των Μαγγάνων, όπου είχε αποσυρθεί. Η επίσημη αγιοκατάταξή του έγινε το 1983 μ.Χ., και η μνήμη του τιμάται στις 20 Ιουνίου.
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ´. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὡς θεῖος διδάσκαλος, καὶ ὑποφήτης σοφός, δογμάτων τῆς πίστεως, καὶ ἀρετῶν ἱερῶν, Νικόλαε Ὅσιε, ἔλαμψας ἐν τῷ κόσμῳ, διὰ βίου καὶ λόγου. Ὅθεν Θεσσαλονίκη, τῇ σῇ δόξῃ καυχάται, καὶ πόθῳ ἑορτάζει, τὴν πάνσεπτον μνήμην σου.
Κοντάκιον
Ἦχος β´. Τοῖς τῶν αἱμάτων σου.
Λόγῳ ἐνθέῳ ἀνύων τὸν βίον σου, περιφανὴς ἐν σοφίᾳ καὶ χάριτι, καὶ ἐν λόγου δυνάμει γενόμενος, τῆς εὐσεβείας διδάσκαλος πέφηνας· διὸ σὲ ὑμνοῦμεν Νικόλαε.
Μεγαλυνάριον
Λόγῳ καὶ σοφία πνευματικῇ, λαμπρῶς διαπρεπῶν, ὡς τῷ βίῳ διαπρεπής, διδάσκαλος θεῖος, τῆς Ἐκκλησίας ὤφθης, Νικόλαε παμμάκαρ, Ἀγγέλων σύσκηνε.
Ὁ Οἶκος
Ἀπὸ νεότητος σοφέ, ἀνατεθεὶς Κυρίῳ, τῶν ἐνταλμάτων τοῦ Θεοῦ, ἐν διανοίᾳ καθαρᾷ, ἐβάδισας τὰς τρίβους· καὶ τῆς σοφίας καταλαβὼν τὸ ἄκρον, πολὺς ἐν φρονήσει, καὶ μέγας ἐν γνώσει παντοδαπεῖ ἀνεδείχθης ἐν τῷ κόσμῳ· τῆς γὰρ σαρκὸς νεκρώσας τὸ φρόνημα, τῆς ζωηφόρου ἐνεργείας τοῦ Παρακλήτου τὰς διαδόσεις εἰσεδέξω, καὶ τῆς εὐσεβείας μυσταγωγεὶς τὴν λαμπρότητα, καὶ ἐναρέτου ζωῆς τὴν ἀκρίβειαν, καὶ τῶν θείων δογμάτων τὸ ἀπαραχάρακτον κῦρος, ὡς ἀληθείας ὑποφήτης θεόσοφος, καὶ τοῦ Χριστοῦ θεράπων γνήσιος· διὸ σὲ ὑμνοῦμεν Νικόλαε.
Κάθισμα
Ἦχος δ´. Ταχὺ προκατάλαβε.
Τοῦ κόσμου ὑπέρτερος, καίτοι ἐν κοσμῶ τελῶν, ἐδείχθης Νικόλαε, δι᾿ ἐγκρατείας πολλῆς, καὶ γνώμης στεῤῥότητι· ὅθεν σε μετὰ τέλος, ἡ οὐράνιος δόξα, δέδεκται θεοφόρε, ὡς θεράποντα θεῖον καὶ νῦν σὺν τοῖς Ἀγγέλοις, ὑπὲρ ἡμῶν ἱκέτευε.
©orthodoxia.online