Πώς θα εξορίσουμε από μέσα μας το πάθος του θυμού, σύμφωνα με τη διδασκαλία του Ευαγγελίου.
Αν θέλουμε λοιπόν να λάβουμε αυτή την εξαίσια ουράνια ανταμοιβή, για την οποία έχει ειπωθεί το «μακάριοι είναι εκείνοι που έχουν την καρδιά τους καθαρή, γιατί αυτοί θα δουν τον Θεό» (Ματθ. 5, 8), δεν αρκεί μόνο το να μην εκδηλώνουμε το θυμό μας, αλλά πρέπει επίσης και να τον ξεριζώσουμε και από το βάθος της ψυχής μας. Δεν θα ωφελούσε αληθινά σε τίποτα, το να καταπνίγουμε το πάθος του θυμού, ώστε να μην εκδηλωθεί με λόγια ή με τις πράξεις μας, αν ο Θεός – από τον Οποίο δεν ξεφεύγουν τα μυστικά των καρδιών μας – βλέπει ότι το πάθος αυτό φωλιάζει στην καρδιά μας.
Πραγματικά, ο λόγος του Ευαγγελίου μας παραγγέλλει να βγάλουμε τελείως τις ρίζες των παθών μάλλον, παρά να περικόψουμε τα κλαδιά ή τους καρπούς τους. Κι αυτό, γιατί αυτοί δεν θα μπορέσουν να πολλαπλασιασθούν, αν έχει προηγουμένως σβήσει η εστία που τα τροφοδοτεί. «Κάθε δένδρο», λέει ο Κύριος, «που δεν κάνει καρπό, το κόβουμε από τη ρίζα και το ρίχνουμε στη φωτιά» (Ματθ. 3. 10).
Η υπομονή και η ειρήνη θα κυβερνούν την καρδιά μας, αν ο θυμός έχει εκδιωχθεί, όχι μόνο επιφανειακά και δεν γίνεται αντιληπτός από τη συμπεριφορά μας, αλλά αν αυτός έχει εκριζωθεί και μέσα από την καρδιά μας. Για να μη διαπραχθεί, για παράδειγμα ο φόνος, πρέπει να ξεριζώσουμε το θυμό και το μίσος. Γιατί, αν δεν έχει προηγηθεί ο θυμός, δεν θα μπορέσει ποτέ να διαπραχθεί ο φόνος. Πράγματι, «αυτός που οργίζεται κατά του αδελφού του», λέει ο Κύριος, «είναι ένοχος και πρέπει να δικασθεί» (Ματθ. 5, 22). Και ο Ευαγγελιστής Ιωάννης επίσης λέει: «Όποιος μισεί τον αδελφό του είναι φονιάς» (Α΄ Ιωάν. 3, 15). Κι αυτό, γιατί μέσα στην καρδιά του έχει την επιθυμία να εξοντώσει τον αδελφό του. Δεν χύνει βέβαια το αίμα με τα ίδια του τα χέρια, αλλά χαρακτηρίζεται από τον Κύριο ως φονιάς, εξαιτίας του πάθους της οργής.
Γιατί ο Κύριος θα αποδώσει στον καθένα ό,τι του πρέπει, λαμβάνοντας υπ’ όψη του όχι μόνο τις πράξεις του ανθρώπου, αλλά επίσης τους λογισμούς και τις επιθυμίες του. Είναι αυτό ακριβώς, που με το στόμα του Προφήτη Του, μας εξαγγέλλει: «Έρχομαι», λέει, «για να συγκεντρώσω όλα τα έθνη, λαούς που μιλούν διάφορες γλώσσες· και θα έλθουν να δουν τη δόξα μου» (Ησ. 66, 18). Και ο Απόστολος επίσης λέει: «Οι εσωτερικοί λογισμοί κατηγορούν ο ένας τον άλλο ή και απολογούνται, όπως θα φανεί την ημέρα, κατά την οποία θα κρίνει ο Θεός τις κρυφές πράξεις των ανθρώπων» (Ρωμ. 2, 15-16).
Κεφάλαιο 21: Πώς θα εννοήσουμε τη λέξη «εική» (χωρίς λόγο) στο Ευαγγελικό χωρίο που λέει: «Καθένας που οργίζεται χωρίς λόγο εναντίον του αδελφού του…».
Όσο αφορά κάποια άλλη προέκταση που βρίσκουμε σε ορισμένα αντίγραφα της Αγίας Γραφής τα οποία αναφέρονται στο χωρίο που λέει «καθένας που οργίζεται εναντίον του αδελφού του χωρίς λόγο είναι ένοχος και πρέπει να δικασθεί» (Ματθ. 5, 22) δεν τη θεωρούμε σωστή. Μερικοί όμως επιμένουν να διαχωρίζουν την οργή σε δικαιολογημένη και αδικαιολόγητη. Πρέπει όμως να γνωρίζουμε ότι η ερμηνευτική προσθήκη «αδικαιολόγητη», είναι τελείως περιττή. Αυτή είναι προέκταση εκείνων που θεωρούν ότι δεν πρέπει να εξαλείψουμε την οργή, όταν αυτή είναι αιτιολογημένη. Κανένας όμως όταν ταράζεται, όσο μικρή και ασήμαντη κι αν είναι η αιτία της ταραχής του, δεν θα μπορούσε να ισχυρισθεί ότι ταράχθηκε χωρίς λόγο.
Αυτό φαίνεται ότι προστέθηκε από εκείνους τους αντιγραφείς, οι οποίοι δεν κατανόησαν το πνεύμα της Αγίας Γραφής. Γιατί η Αγία Γραφή θέλει να εξαλείψει ο άνθρωπος από την καρδιά του παντελώς κάθε εμπαθή εστία, ώστε να μη μείνει κανένα περιθώριο για την εκδήλωση του θυμού. Κι αυτό γιατί, αν έχουμε το δικαίωμα να οργιζόμαστε σε μερικές περιπτώσεις, τότε ασφαλώς θα βρίσκουμε νόμιμη δικαιολογία, όταν θεωρούμε ότι συντρέχουν οι περιστάσεις για να εκδηλώνουμε τα πάθη μας ελεύθερα και χωρίς λόγο. Μ΄ άλλα λόγια, η υπομονή δεν αποκτάται, ούτε λειτουργείται, όταν αντιδρά κανείς στις προκλήσεις που του γίνονται έντονα και κατά τη γνώμη του δικαιολογημένα, αλλά όταν κανείς εξαλείψει τελείως από μέσα του το πάθος τού θυμού του.
Άλλοι πάλι λένε ότι αυτό το «αδικαιολόγητα» αναφέρεται σ’ εκείνους που η θέση και η κατάσταση τους επιβάλλει να σιωπήσουν και όχι να προχωρήσουν σε αντεπίθεση, ζητώντας το δίκιο τους. Ωστόσο είναι προτιμότερο να κρατήσουμε το κείμενο, όπως ακριβώς το βρίσκουμε στα παλιά χειρόγραφα, χωρίς τέτοιου είδους προεκτάσεις και ερμηνείες.
Κεφάλαιο 22: Ποια φάρμακα θα χρησιμοποιήσουμε για να ξεριζώσουμε την οργή από την καρδιά μας.
Ο αθλητής λοιπόν του Χριστού, που αγωνίζεται «νόμιμα» (Β΄ Τιμ. 2, 5), οφείλει να ξεριζώσει από την καρδιά του κάθε κίνηση οργής και θυμού. Το τέλειο φάρμακο γι’ αυτή την αρρώστια είναι πρώτα απ’ όλα το να πιστεύουμε ότι σε καμιά περίπτωση δεν μας επιτρέπεται να οργιζόμαστε, είτε υπάρχει κάτι που να δικαιολογεί το θυμό μας, είτε όχι. Γιατί, όταν οργιζόμαστε και το σκοτάδι της εμπάθειας κυριεύσει την καρδιά μας, χάνουμε το φως που χαρίζει η αρετή της διάκρισης και δεν έχουμε πλέον τη δυνατότητα να δώσουμε μια σωστή συμβουλή, ή να εκφράσουμε μια συνετή γνώμη και, πολύ περισσότερο, να εκφέρουμε μια ορθή και δίκαιη κρίση. Επιπλέον, αν το πνεύμα της οργής παραμένει μέσα μας, θα χάσουμε πολύ σύντομα την πνευματική διαύγεια και δεν θα μπορέσουμε πλέον να γίνουμε ναοί του Αγίου Πνεύματος (Α΄ Κορ. 6, 19).
Τέλος, πρέπει να γνωρίζουμε καλά ότι δεν μας επιτρέπεται να απευθυνθούμε στον Θεό και να του προσφέρουμε την προσευχή μας, αν είμαστε σε κατάσταση οργής και ταραχής. Πάνω απ’ όλα όμως, πρέπει να μη λησμονούμε τη φθορά και το αβέβαιο της ζωής μας και να πιστεύουμε ακράδαντα ότι ενδέχεται κάθε στιγμή να αναχωρήσουμε από αυτό τον κόσμο. Και τότε, δεν θα ωφελήσουν σε τίποτα η αγνότητα, η εγκράτεια, η απάρνηση των αγαθών μας και η περιφρόνηση του πλούτου, οι νηστείες και οι αγρυπνίες. Γιατί ο Δίκαιος Κριτής μας έχει προειδοποιήσει ότι πρόκειται να δεχθούμε την αιώνια καταδίκη, για τον λόγο και μόνο ότι έχουμε παραδοθεί στο πάθος της οργής και της μνησικακίας.
Αββά Κασσιανού. Συνομιλίες με τους Πατέρες της ερήμου. Τόμος Β΄.
εκδ. Ετοιμασία. Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Καρέας 2006.