Η Ορθόδοξη Εκκλησία αντιλαμβάνεται την μετάνοια ως ένα βαθύ, πνευματικό γεγονός συνδεδεμένο με την επανόρθωση και την αλλαγή της ζωής προς το καλύτερο με βάση τη διδασκαλία του Χριστού.
Η λέξη “μετάνοια” προέρχεται από τα συνθετικά “μετά” σημαίνει “μετά” ή “μετά το”, και “νοια” σημαίνει “νόηση” ή “σκέψη”. Έτσι, η μετάνοια σημαίνει στην ουσία αλλαγή σκέψης, νοοτροπίας και ζωής.
Σύμφωνα με την Ορθόδοξη Χριστιανική παράδοση, η μετάνοια είναι μια συνεχής διαδικασία προσωπικής αλλαγής και μεταμόρφωσης.
Η ορθόδοξη εκκλησία φυσικά αναγνωρίζοντας την ανθρώπινη αδυναμία και τη δύναμη που έχει η αμαρτία, οδηγεί τους πιστούς να αναζητούν τη συγχώρεση και τη χάρη του Θεού.
Η διαδικασία της μετάνοιας περιλαμβάνει την αναγνώριση των αμαρτιών, την αλλαγή των συμπεριφορών και την επανόρθωση σε πνευματικό επίπεδο. Στην Ορθόδοξη Εκκλησία, η μετάνοια συχνά συνδέεται με τη συμμετοχή στα Μυστήρια, όπως η Θεία Ευχαριστία και οι ιερές εξομολογήσεις.
Η μετάνοια είναι επίσης συχνά συνδεδεμένη με την επονομαζόμενη “καρδιακή προσευχή”, που αντιπροσωπεύει τη συνεχή ευχαρίστηση και επικοινωνία με τον Θεό. Μέσω αυτής της πρακτικής, οι πιστοί εκφράζουν την επιθυμία τους για πνευματική εξέλιξη και την επανόρθωση της σχέσης τους με τον Θεό.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει για τη μετάνοια
Είναι δυνατόν, και αν κανείς είναι γεμάτος από τραύματα, να φύγει υγιής.
Διότι, «αν συγχωρήσετε στους ανθρώπους ό,τι κακό έχουν κάμει, θα συγχωρηθούν οι δικές σας αμαρτίες. Εάν όμως δεν τους συγχωρήσετε, τότε δεν θα συγχωρηθούν οι δικές σας» ( Ματθ. 6, 14-15 ).
Διότι όπως ακριβώς τα αμαρτήματα, όταν αποπλύνονται στο βάπτισμα δεν φαίνονται πλέον, έτσι και αυτά θα εξαφανιστούν, εάν θέλουμε να μετανοήσουμε.
Η δε μετάνοια συνίσταται στο να μη κάνει κανείς τα ίδια.«Διότι εκείνος που επιχειρεί τα ίδια, μοιάζει με τον σκύλο που επανέρχεται στον εμετό του» ( Β’ Πέτρ. 2, 21-22 ) και με εκείνον που κατά την παροιμία κτυπά την φωτιά και προσπαθεί ν’ αντλήσει νερό από τρύπιο πιθάρι.
Πρέπει λοιπόν και με τα έργα και με την διάθεση να απέχουμε από όσα έχουμε διαπράξει και, αφού απομακρυνθούμε, να βάλουμε φάρμακα επάνω στα τραύματα, αυτά που είναι αντίθετα των αμαρτημάτων.
Για παράδειγμα. Ήσουν άρπαγας και πλεονέκτης ;
Να απέχεις από την αρπαγή και βάλε επάνω στο τραύμα την ελεημοσύνη.
Πόρνευσες ; Απομακρύνσου από την πορνεία και βάλε επάνω στην πληγή το φάρμακο της αγνότητος.
Κακολόγησες και έβλαψες τον αδελφό σου ;
Παύσε να κατηγορείς και χρησιμοποίησε την φιλοφροσύνη.
( Εις το κατά Ιωάννην, ΛΔ’, ΕΠΕ 13,316. PG 59,197 )
Από το βιβλίο » Μετάνοια, Εξομολόγησις, Νηστεία, Θεία Κοινωνία « Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου – Χρυσοστομικός Άμβων ΣΤ’ Έκδοσις » Συνοδία Σπυρίδωνος Ιερομονάχου « Νέα Σκήτη Αγ. Όρους – 2011