Πνευματικός θάνατος ή δεύτερος θάνατος αποκαλείται στην ορθόδοξη θεολογία, η πνευματική κατάσταση που περιέρχεται ο άνθρωπος μετά την αιώνια καταδίκη του.
Η έκφραση αυτή συναντάται στην Αποκάλυψη του Ιωάννη στο “κεφάλαιο Κ’, στίχο 14”, όταν και αναφέρεται πως πως ο Άδης και ο θάνατος εισήλθαν στην “αιώνια λίμνη του πυρός” καταλήγοντας πως “ούτος ο θάνατος δεύτερος εστίν”.
Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης επίσης στην Αποκάλυψη[1], αναφέρει πως “Ο έχων ους ακουσάτω τι το πνεύμα λέγει ταις εκκλησίαις, ο νικών ου μή αδικηθή εκ θανάτου του δευτέρου”.
Έτσι ως πνευματικός θάνατος ορίζεται “θάνατος της ψυχής”, δηλαδή η αιώνια καταδίκη. Ο πνευματικός θάνατος είναι η απώλεια του Αγίου Πνεύματος ως συστατικού της ύπαρξης του ανθρώπου, που είναι η πηγή κάθε χάριτος.
Όσο ο άνθρωπος παραμένει στην σωματική ζωή επί της γης μπορεί να μετανοήσει και να επανέλθει σε κοινωνία με το Άγιο Πνεύμα, όπως ο άσωτος υιός της παραβολής.
Όπως στην Πρώτη Ανάσταση, ο άνθρωπος ζωοποιείται μέσω της ένωσης του Αγίου Πνεύματος με την ψυχή του, κατά τον αντίθετο τρόπο ο άνθρωπος “θανατώνεται”, όταν το Άγιο Πνεύμα τον “εγκαταλείπει”, αφού ο ίδιος βλασφημεί εναντίον του και τελικώς απορρίπτει τη ζωοποιό δύναμή του. Τότε ο άνθρωπος χάνει το δικαίωμα στη ζωή του Θεού και οδηγείται εκουσίως στην αιώνια Κόλαση.
Ο διαχωρισμός ο οποίος συχνά συντελείται από θεολόγους σχετικά με το διαχωρισμό πνευματικού και σωματικού θανάτου είναι σχολαστική ερμηνεία[2]. “Στον άνθρωπο ως ενιαίο ον, δε νοείται ξεχωριστά ούτε ο φυσικός, ούτε ο πνευματικός θάνατος.
Ο θάνατος είναι φυσικός και πνευματικός. Πάντοτε θα πρέπει να αποφεύγεται ο κίνδυνος διαρχίας που εισβάλλει στη χριστιανική ανθρωπολογία”[3].
1) κεφάλαιο Β΄, στίχο 11
2) Ιωάννου Δαμασκηνού, «Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Κεφάλαιο Γ, σχόλιο 109
3) Ιωάννου Δαμασκηνού, «Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Κεφάλαιο Γ, σχόλιο 109
Πηγές: Αρχ.Χαραλάμπους Βασιλόπουλου, «Η Αποκάλυψις εξηγημένη», Εκδόσεις Ορθοδόξου Τύπου, Αθήνα, 1986
Ιωάννου Δαμασκηνού, «Έκδοσις Ακριβής της Ορθοδόξου Πίστεως» (απόδοση-σχόλιο Νίκος Ματσούκας), Εκδόσεις Πουρναράς, Θεσσαλονίκη 2007
orthodoxia.online