Σάρδεων Μάξιμος: «Όσο κι αν σε πικραίνουν τα πρόσωπα ποτέ μην προδώσεις το Θεσμό»
Τοῦ Μητροπολίτου Μιλήτου Ἀποστόλου
Σάν σήμερα, 30 Δεκεμβρίου, τό ἔτος 1986 ἔφυγε ἀπό τή ζωή ὅλως αἰφνιδίως καί ἀπροσδοκίτως μία μεγάλη ἐκκλησιαστική φυσιογνωμία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου ὁ Μητροπολίτης Σάρδεων Μάξιμος, γιά νά μᾶς θυμίσει ὁ ξαφνικός θάνατός του τό τοῦ Ρωμαίου σοφό: «Τοῦ ἀνθρωπίνου βίου ὁ μέν χρόνος στιγμή, ἡ δέ οὐσία ῥέουσα, ἡ δέ αἴσθησις ἀμυδρά, ἡ δέ ὅλου τοῦ σώματος σύγκρισις εὔσηπτος… ἡ δέ φήμη ἄκριτον».
Ὁ Σάρδεων Μάξιμος γεννήθηκε στήν εὐλογημένη γῆ τῆς Μακεδονίας τό 1914. Μετοίκησε μέ τούς γονεῖς του στήν Κωνσταντινούπολη. Ἀπό τήν παιδική του ἡλικία ἐπέδειξε ἱερατικό ζῆλο γι᾽ αὐτό ἀμέσως μετά τήν ἐγκύκλια παιδεία του, σπούδασε στήν Θεολογική Σχολή τῆς Χάλκης τήν Ἱερά Ἐπιστήμη. Γέροντάς του ἦταν ὁ τότε Χαλκηδόνος καί μετέπειτα Οἰκουμενικός Πατριάρχης Μάξιμος ὁ Ε´, τοῦ ὁποίου καί τό ὄνομα ἔλαβε. Ἦταν ἕνας ἀπό τούς Μαξίμους τοῦ Μαξίμου! Διακρίθηκε ἤδη ἀπό τή νεανική του ἡλικία γιά τά χαρίσματά του γι᾽ αὐτό ἀξιώθηκε σύντομα νά ἀνέλθει στόν τρίτο βαθμό τῆς Ἱερωσύνης, ἀφοῦ προηγουμένως πέρασε ἀπό ἐπιτελικές θέσεις τῆς Πατριαρχικῆς Αὐλῆς καί τελικῶς ἐξελέγην ἀπό τή θέση τοῦ Ἀρχιγραμματέως.
Τήν 30η Δεκεμβρίου, ἐνῶ εἶχε διεκπεραιώσει ὅλες τίς ἐκκρεμότητες στό Φανάρι, ἑτοίμαζε μάλιστα τήν προσφώνησή του πρός τόν Πατριάρχη Δημήτριο γιά τήν 1η τοῦ ἔτους, ἀνεχώρησε κάπως κουρασμένος μέ σκοπό νά ἐπισκεφθεῖ τόν Καθηγητή τῆς Χάλκης Πασαδαῖο, προκειμένου νά συνεργαστοῦν ἐπί τῶν σχεδίων τοῦ Νέου Πατριαρχικοῦ Μεγάρου. Δέν πρόλαβε ὅμως. Στήν εἴσοδο τοῦ σπιτιοῦ χάθηκε ἡ ἀναπνοή του καί ἔφυγε ἀθόρυβα ἐπί τοῦ καθήκοντος. Ναί ἐπί τοῦ καθήκοντος. Ἔτρεξαν ἀμέσως κοντά του οἱ Μητροπολῖτες Φιλαδελφείας Βαρθολομαῖος, Μελιτηνῆς Ἰωακείμ καί Λαοδικείας Ἰάκωβος ἀλλά ἦταν πιά ἀργά. Ὁ Μάξιμος, μαζί μέ τόν παλιό τό χρόνο, ἔφυγε.
Ὁ θάνατός του ἦταν μεγάλη ἀπώλεια γιά τόν Οἰκουμενικό Θρόνο. Γιατί ὁ Σάρδεων Μάξιμος ἦταν μία μοναδική καί ἀνεπανάληπτη προσωπικότητα, μέ ἔκτακτα ἐκκλησιαστικά προσόντα, μέ ἔντονη τήν διαίσθηση τῆς διοικήσεως καί μέ θεολογική παιδεία «οὐ τήν τυχοῦσαν». Δέν ἦταν ἕνας ἐπίσκοπος τόν ὁποῖο ἁπλά καί μόνο μποροῦσες νά συμπεριλάβεις στή χορεία τῶν τοῦ Ἱεροῦ Καταλόγου πολλῶν. Ξεχώριζε γιατί ἦταν πάντα ἀποτελεσματικός. Ἦταν ἐκκλησιαστικός ἀνήρ καί παράλληλα πρόσωπο λαμπράς ἐπιστημονικῆς καταρτήσεως. Τό περίφημο ἔργο του – μεταξύ τῶν πολλῶν ἄλλων – «Τό Οἰκουμενικόν Πατριαρχεῖον ἐν τῇ Ὀρθοδόξῳ Ἐκκλησίᾳ. Ἱστορικοκανονική μελέτη», τό ὁποῖο μάλιστα βραβεύτηκε ἀπό τήν Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, ἀποτελεῖ μία περίτρανη ἀπόδειξη τῆς παιδείας ἀλλά καί τοῦ ἤθους τοῦ μακαριστοῦ Ἱεράρχου.
Τήν ἡμέρα τοῦ θανάτου του, λές καί τό ἤξερε, τηλεφώνησε στό μοναστήρι τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας. Ἀργά τό μεσημέρι. Ἴσως νά ἦταν τό τελευταῖο τηλεφώνημα πού πραγματοποίησε. Μᾶς ξάφνιασε διότι δέν περιμέναμε τέτοια μέρα νά βρεῖ χρόνο καί νά ἀσχοληθεῖμαζί μας, ἀλλά ὁ Σάρδεων ἦταν Γέροντας μά ταυτόχρονα καί Φίλος. Ἤξερε νά πηγαίνει πολύ πιό κάτω ἀπό τόν ἑαυτό μας, νά ἀνακαλύπτει τά βάθη τῆς ψυχῆς μας καί νά μᾶς γεμίζει ὅλους μέ μιά χαρά καί μιά ἀνάπαυση πού μόνο ἀπό τόν ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ μπορεῖς νά λάβεις.
Πάντοτε ἦταν εὐγενής. Ἰδιαίτερα καί χαρακτηριστικά εὐγενής. Ὄχι μ᾽ αὐτή τήν ψεύτικη εὐγένεια πού κυκλοφορεῖ σήμερα μέ τά ἡμίγλυκα χαμόγελα πού θυμίζουν προτεσταντισμό ἀλλά μέ τό ἦθος καί τό ὕφος τοῦ ἀριστοκράτη Φαναριώτη Ἀρχιερέως. Ἤξερε νά τιμᾶ ὅλους τούς ἀνθρώπους. Τούς μικρούς, τούς μεγάλους, τούς ἐπίσημους καί τούς ἄσημους. Ὑπηρέτησε δέ τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο μέ αὐταπάρνηση καί αὐτοθυσία πάντοτε ἀλλά κυρίως μετά τή συγκρότηση τῆς Ἐπιτροπῆς Συντονισμοῦ καί Προγραμματισμοῦ στήν ὁποία μαζί μέ τόν Χαλκηδόνος Μελίτωνα, τόν Χαλδίας Κύριλλο καί τόν Φιλαδελφείας Βαρθολομαῖο διευθετοῦσαν τά τρέχοντα ζητήματα τῆς Μητρός Ἐκκλησίας.
Πολλάκις τοῦ ἐπροτάθη νά λάβει ἄλλες ἐπίσημες θέσεις καί γεροντικές ἐπαρχίες μά πάντοτε ἔλεγε: «ἐγώ Σάρδεων θά πεθάνω». Κι ὁ λόγος του ἦταν συμβόλαιο. Βαρύς, ἐκκλησιαστικός, μελετημένος καί σταθερός.
Μέ συγκίνηση ἔρχεται στή σκέψη μου τούτη τήν ὥρα ἡ ἐπικοινωνία μας ἀμέσως μετά τήν εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονία μου. Μέ κάλεσε στό γραφεῖο τῆς Ὑπογραμματείας. Μέ ἀγκαλιασε μέ ἀσπάστηκε καί μοῦ εἶπε: «Ἀπόστολε νά κοιτάξεις νά χαρεῖς στή ζωή σου ὅτι σοῦ ἔδωσε ἡ Ἐκκλησία. Μήν κυνηγήσεις ἄλλα πράγματα διότι θά ἀποπροσανατολιστεῖς καί θά χαθεῖς. Θά μπεῖς σέ μία διαδικασία καί ἄν δέν ἐπιτύχεις αὐτό πού κυνηγᾶς τότε θά εἶσαι καταθλιμμένος σέ ὅλη σου τή ζωή. Καί ἡ θλίψη δέν ταιριάζει στούς Φαναριώτες Ἀρχιερεῖς. Ἐμεῖς πρέπει νά εἴμαστε ἀπόστολοι τῆς χαρᾶς. Κι ἐσύ νά χαίρεσαι αὐτό πού σοῦ ἔδωσε ἡ Ἐκκλησία καί νά γίνεσαι καθημερινά Ἀπόστολος τῆς Ἀναστάσιμης χαρᾶς». Καί τελειώνοντας μέ παρακάλεσε νά τοῦ κάνω μιά χάρη. Περίμενα, βέβαια, νά ἀκούσω πῶς θά μποροῦσα νά ἐξυπηρετήσω τό Γέροντα. Ἀλλ᾽ ἡ χάρη μᾶλλον ἦταν προτροπή:«Ὅσο κι ἄν σέ πικραίνουν τά πρόσωπα ποτέ μήν προδώσεις τό Θεσμό».
Τό ἔργο καί ἡ παρουσία τοῦ μακαριστοῦ Σάρδεων Μαξίμου, σέ τοῦτο τό σύντομο κόσμο, δέν προσέβλεπε στόν παραγκωνισμό τῶν ἄλλων καί στήν ἐξουθένωση τοῦ Ἱεροῦ Θεσμοῦ τοῦ Θρόνου προκειμένου νά ἐπιτευχθεῖ ἡ δική του προβολή. Ὅλη του ἡ ζωή καί ἡ προσφορά ἦταν ἐσχατολογική καί ἀπευθυνόταν στόν Ἱδρυτή τῆς Ἐκκλησίας, τόν Νηπιάσαντα Ἰησοῦ Χριστό. Τοιούτου διαμετρήματος ἀρχιερεύς ἦταν ὁ Σάρδεων Μάξιμος, στόν ὁποῖο μέ ἀπόλυτο σεβασμό καί καρδιακή εὐγνωμοσύνη ὑποκλίνομαι, σήμερα, καί εὔχομαι ὁ Θεός νά τόν ἀναπαύει μετά τῶν Ἁγίων καί τῶν Δικαίων.
Αἰωνία σου ἡ μνήμη ἀξιομακάριστε καί ἀοίδιμε Γέροντα.
1. Μάρκος Αὐρήλιος, Ρωμαῖος Αὐτοκράτωρ (121-180 μ.Χ.) Τά εἰς Ἑαυτόν, Β´ 17.