Μερικοί που διαβάζουν τα πατερικά κείμενα και δεν έχουν αντιληφθεί την διάκριση μεταξύ νου και διανοίας, νομίζουν ότι πρέπει να βγουν όλοι οι πονηροί λογισμοί από την λογική και να αφήσουν εκεί μόνον τους καλούς λογισμούς. Αυτό όμως δεν είναι σωστή ερμηνεία, ούτε μπορεί να πραγματοποιηθεί.
«Εκείνος που κάνει αυτό γίνεται στο τέλος πουριτανός και, μάλλον, οδεύει στο τρελλοκομείο, δηλαδή· δεν γίνονται αυτά τα πράγματα έτσι. Ο σκοπός δεν είναι να αποβάλεις τους πονηρούς λογισμούς, διότι ένας που δεν ξέρει τους πονηρούς λογισμούς, πώς να ξέρει τι να αποφύγει; Πώς θα τους αποβάλεις τους πονηρούς λογισμούς, δηλαδή; Γίνεται αυτό το πράγμα;
Είναι σαν να μην σκέπτεσαι κακά πράγματα, μόνον καλά πράγματα. Καλά, πώς θα είσαι τότε Πνευματικός Πατέρας και θα κατευθύνεις τον κόσμο, αν δεν έχεις στο μυαλό σου, ας πούμε, τα πονηρά πράγματα, στην λογική σου μέσα δηλαδή. Πρέπει να ξέρεις τι είναι τα πονηρά πράγματα. Αν δεν έχεις την πονηριά μέσα στο κεφάλι σου, δηλαδή, και έρχεται ο διάβολος, θα γίνεσαι αμέσως θύμα του διαβόλου, διότι δεν θα ξέρεις να διακρίνεις πλέον. Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα.
Αλλά οι Πατέρες δεν μιλάνε για αποβολή των λογισμών από την λογική, διότι από την λογική δεν μπορείς να αποβάλεις τους λογισμούς, αυτό αποκλείεται, διότι η λογική είναι να λογικεύεται. Όταν λέμε “λογισμός”, είναι αυτό που είναι μέσα στην λογική του ανθρώπου, αλλά η αποβολή των λογισμών δεν γίνεται από την λογική του ανθρώπου, γίνεται από τον νου του ανθρώπου. Ο νους πρέπει να καθαρθεί από τους λογισμούς και να αδειάσει πλήρως, που σημαίνει ότι όχι μόνο τους κακούς λογισμούς πρέπει να διώξη ο νους, αλλά και τους καλούς, και να αδειάσει πλήρως ο νους του ανθρώπου. Και μόνον τότε, εφ’ όσον η λογική ασχολείται με τα θεμέλια της νοερός προσευχής, τότε μπορεί να πάει η προσευχή από την λογική στον νου, αφού γίνει ο χωρισμός. Αυτό εννοούν οι Πατέρες, όταν ομιλούν για κάθαρση».
Είναι φανερό ότι στην πατερική παράδοση η κάθαρση από τους λογισμούς γίνεται στον νου, ώστε αυτός να ενεργεί στην καρδιά μόνον με έναν λόγο, την μονολόγιστη προσευχή.
«Οι Πατέρες της Εκκλησίας, όταν λένε για κάθαρση του νοός, εννοούν το άδειασμα του νοός όχι μόνο από τους κακούς λογισμούς, αλλά και από τους καλούς λογισμούς. Διότι, όταν αδειάζει ο νους και ηττηθούν τα πάθη του ανθρώπου, τότε έρχεται το Πνεύμα το Άγιον, κάνει την επίσκεψη Του και τότε το Πνεύμα αναλαμβάνει και προσεύχεται μέσα στην καρδιά του ανθρώπου».
«Όταν γίνεται το άδειασμα του νοός, φεύγουν όλοι οι λογισμοί. Καταλάβατε; Δεν είναι ερασιτεχνικό αυτό, το κάνουμε σαν επαγγελματίες, δηλαδή. Είναι σίγουρο ότι γίνεται αυτό.
Θα γίνει αυτό, εφ’ όσον κάνει κάποιος υπακοή. Αφού πάει σε έναν Πνευματικό, που έχει νοερά προσευχή και ο υποτακτικός κάνει πραγματική υποταγή, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα φθάσει σ’ αυτό. Στο τέλος μπορεί να πάει στην Κόλαση, αλλά ότι θ’ αποκτήσει νοερά προσευχή, θα την αποκτήσει».
Μπορεί, δηλαδή, ο άνθρωπος όταν έχει ησυχαστή Πνευματικό Πατέρα να γνωρίσει την νοερά προσευχή, αλλά αν υποπέσει σε πνευματικά λάθη, θα χάσει αυτήν την δωρεά και θα καταδικασθεί.
«Η προσευχή του Αγίου Πνεύματος μέσα στην καρδιά του ανθρώπου δεν μπορεί να έρθει στον άνθρωπο, αν ο νους προηγουμένως δεν έχει αδιάσει. Πρέπει ν’ αδιάσει πλήρως. Και από τους καλούς και από τους κακούς λογισμούς., Απ’ όλους τους λογισμούς. Γιατί λέγονται λογισμοί; Διότι είναι ενέργειες της λογικής, οι οποίες έχουν εισπηδήσει στον νου, αλλά δεν πρέπει να είναι εκεί. Η λογική έχει λογισμούς, γι’ αυτό, πρέπει να φύγουν από τον νου του ανθρώπου και να περιορισθούν στην λογική.
Στον νου να υπάρχει μόνο η μονολόγιστη ευχή. Ένας λογισμός και τίποτε άλλο. Και αυτό είναι η αρχή της θεραπείας του ανθρώπου. Μονολόγιστη ευχή σημαίνει να υπάρχει ο ένας λογισμός, που είναι η μνήμη του Θεού, και τίποτε άλλο. Το “Κύριε, Ιησού Χριστέ, ελέησόν με τον αμαρτωλό”. Ένας λογισμός, που είναι ο Κύριος της δόξης, μέσα στον νου του ανθρώπου, γι’ αυτό λέγεται και μονολόγιστη ευχή».
«Όταν κανείς βλέπει την σαφήνεια της διακρίσεως μεταξύ νοός και λογικής, βλέπει ότι η καλλιέργεια του νοός του ανθρώπου, μέσω της καθάρσεως και του φωτισμού, δεν είναι άσχετη με την καλλιέργεια της λογικής. Διότι και η λογική καλλιεργείται μαζί, παράλληλα, αλλά καλλιεργείται κατά τέτοιο τρόπο, που η κάθαρση του λόγου δεν είναι ηθική κάθαρση, δεν είναι μία κάθαρση που έχει ηθικό σκοπό. Είναι ασκητικός ο σκοπός αυτής τής καθάρσεως. Γιατί; Όταν γίνεται η κάθαρση του νοός από την μνήμη φεύγουν οι κακοί λογισμοί, αλλά και οι καλοί λογισμοί. Γίνεται άδειασμα».
Το σημαντικό είναι ότι ο νους του ανθρώπου είναι το κέντρο των πέντε αισθήσεων. Διαχεόμενος ο νους στην κτίση εξακτινώνεται στις πέντε αισθήσεις και μολύνεται. Όταν όμως καθαρισθεί από τις προλήψεις και τους διαφόρους λογισμούς, τότε όλες οι αισθήσεις ενοποιούνται και γίνεται η ενοειδής συνέλιξη του νου. Αυτό συνιστά την κάθαρση του νου.
«Σήμερα, όταν σκεπτόμαστε αυτά τα θέματα, νομίζουμε ότι κάθαρση είναι το να σταματάμε να αμαρτάνουμε, δηλαδή, εάν είμαστε κλέφτες, να μην κλέβουμε πλέον, εάν κάνουμε ορισμένα άλλα πράγματα, να τα κόψουμε, εάν λέγαμε ψέματα να μην λέμε πλέον ψέματα, και έχουμε περιορίσει την έννοια της καθάρσεως στην έννοια των αμαρτωλών πράξεων. Δηλαδή, η αμαρτωλή πράξη είναι η αμαρτία και η κάθαρση του ανθρώπου είναι να σταματήσει να κάνει αμαρτωλές πράξεις, δεν είναι έτσι; Αυτή είναι η επικρατούσα αντίληψη.
Αν δεις στους Πατέρες, όμως, δεν είναι η κάθαρση μόνο αυτό το πράγμα, αυτό είναι ένα μέρος της ασκητικής.
Η πραγματική έννοια της καθάρσεως είναι να καθαρισθεί ο ίδιος ο νους, που είναι το κέντρο όλων των πέντε αισθήσεων, όπου στην καρδιά του ανθρώπου και στον νου οι πέντε αισθήσεις είναι μία αίσθηση. Μία αίσθηση είναι. Εκεί γίνεται η ενοποίηση των πέντε αισθήσεων, οπότε καταντούν να είναι μία. Και γι’ αυτό και η ενέργεια της καρδιάς πρέπει να είναι ενοειδής. Ενοειδής σημαίνει ότι πρέπει να έχει το είδος του ενός, να σταματήσει να είναι πέντε αισθήσεις και να είναι ενοειδής πλέον αίσθηση· και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, όταν θα έχει συγκεντρωθεί ή συγκεντρώσει τον νου του μέσα στην καρδιά του, τότε μπορεί να φυλάξει τις αισθήσεις του, διότι φυλάει τον νου του. Και εφόσον ο νους ασχολείται μόνο με την προσευχή, εφ’ όσον φθάσει ο άνθρωπος σε αυτή την ενοειδή ενέργεια του νου μέσα στην καρδιά, γι’ αυτόν τον λόγο και λύονται και τα προβλήματα των πέντε αισθήσεων. Φεύγουν όλα τα νοήματα από την καρδιά, από τον νου, ό,τι προέρχεται από τις αισθήσεις και από την λογική και αυτό το άδειασμα του νου είναι και κάθαρση του νου, αυτή η κένωση του νου είναι η κάθαρση του νου. Και μετά, αφού καθαρισθεί ο νους από την αέναο μνήμη Θεού και από την νοερά προσευχή, σημαίνει ότι το μόνο πράγμα που απασχολεί τον νου είναι πλέον η μνήμη περί του Θεού ή η αδιάλειπτος προσευχή και τίποτα άλλο.
Και όταν κανείς φθάνει σε αυτήν την κατάσταση, πλέον, αντιστέκεται μια χαρά στους πειρασμούς. Γι’ αυτό παρατηρείται το φαινόμενο που ασκητές Πατέρες, οι οποίοι είχαν φθάσει στην νοερά προσευχή, συνήθιζαν να μπαίνουν μέσα και στα πορνεία, για να σώσουν τις πόρνες, δηλαδή, που πολλές από αυτές ήσαν αιχμάλωτες μέσα στα πορνεία. Γιατί;
Γιατί ήσαν στην κατάσταση αυτή και δεν είχαν πλέον επίδραση από το περιβάλλον, δεν δέχονταν πλέον επίδραση από το περιβάλλον.
Αντί να επηρεάζονται από το περιβάλλον, οι ίδιοι επηρέαζαν το περιβάλλον, αντί να σκοτίζονται από το περιβάλλον, οι ίδιοι φωτίζανε και το περιβάλλον. Γι’ αυτό αυτοί λέγονται αναμμένες λαμπάδες στους Πατέρες· αυτοί είναι οι αναμμένες λαμπάδες».
π. Ιωάννη Ρωμανίδη
Πηγή: “Εμπειρική Δογματική τής Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας κατά τις προφορικές παραδόσεις τού π. Ι. Ρωμανίδη” Τόμος Β΄. Τού σεβ. Μητρ. Ναυπάκτου και αγ. Βλασίου Ιεροθέου.
Κάνε το σχόλιο σου